terça-feira, 30 de dezembro de 2008

prodígios

muitos prodígios hai, mas nahun
mais grande do que l home.
(...)

la fala i l pensamiento bolador,
las regras que guían las cidades
daprendiu-las solico.
(...)

Solo a la muorte nun puode scapar.

[Sófocles, Antígona]

domingo, 28 de dezembro de 2008

nubrina



hai dies an que tenes de screbir i nun sabes de quei nien cumo, mas tenes de screbir nien que nun passe de ancarreirar letras i palabras, assi cumo tener de tomar café i apuis nun te dares de cuonta que yá l tomeste ou fumar un cigarro i nien te dares de cuonta que yá l fumeste (anque agora nun fume, sei bien cumo era); hai ua nubrina que se mete nas frinchas antre las letras i nun te deixa ber nada, mas tenes de cuntinar sien ber adonde pones l sentido de l que scribes: talbeç essa seia la defeniçon de bício, ou algo assi cumo tomar un cumpremido cun miedo que la cabeça benga a doler, i fazes todo esso sien le dar la mais pequeinha amportança, mas tenes de screbir cumo se te deziras, tengo de ir a apanhar aire que eiqui abafa-se, i sales a passear por antre las palabras, passando la mano pulas letras cumo se nada tubisse amportança, apuis resuolbes-te a antrar cumo se la orde tubisse tornado al mundo, anque tengas la cuncéncia delorida de que nada demudou, i assi i todo scribes, quando poderies fazer outras cousas cumo tal botar uas carbalhadas ou dar cuntapies nua nubre.

sábado, 27 de dezembro de 2008

niebe



la niebe assomou-se a anclariar la nuite, mas quedou-se, solo deixando un rastro de friu i las rues inda mais solas: sali a la jinela, mas solo se bie a caras al candieiro de la rue, cumo se s'assomara a un speilho; inda fui un cachico al ansaio de ls Pica Tomielho, que siempre gusto de ls ouber, solo ye pena que nun fálen siempre an mirandés, mesmo para alhá de las cantigas, que para mi balien mais trés drobos, mas esto ye solo la mie oupenion, que respeito l bun trabalho que fázen; al tornar para casa, yá ls cristales de gilada relhúzen cumo streilhas que s'acocórun a ber la niebe, las rues inda mais zertas, yá que esta nuite nien un gato bi al rés bés de las paredes; agora, ls rachones árden chenos de gana, anquanto le bou tirando las aranheiras als mius blogues i besitando outros amigos, que la quadra nun me ten deixado muitas bejitas; assi calentico, dá para ber mais uas cousicas pa la palhestra de manhana (yá ye lhougo a la tarde), an Miranda, subre Leite de Vasconcelos i la lhéngua mirandesa.

terça-feira, 23 de dezembro de 2008

tiempo an modo trilho



Cousas hai que tanto tiempo metírun andrento, que algo mais ye custoso ber alhá. Un trilho yá nun sirbe para trilhar, mas cuntina a ser ua de las formas de repersentar mais de dous mil anhos: bien s’anganha quien cuida que son trabas, xeixos i crabos: nó, un trilho ye tiempo an stado puro: tiempo lhargo, adonde un sfergante ye grande de mais para caber.

Ls reloijos sírben para cuntar l tiempo, mas nun son capazes de l guardar: reloijos son mobimiento puro, nun aguántan l tiempo parado, ancaixado cumo cristal an anielho, antranhado cumo an beneiro que lieba l’auga a las raízes de la tierra; hai ciertas cousas specialmente purparadas para le dar forma al tiempo, prendé-lo antre sous dedos largos cumo seclos; l trilho ye ua deilhas: hai un tiempo an modo de trilho, cun sou design, sues pedricas de xeixo que córtan mais que tiempo de crise, sou redondo oupido a modos de angulhidor que há de straçalhar l tri(g)o i l mais que se le meta ambaixo.

Passaba l trilho delantre l Coliseu de Roma, ambergonhado, nó de l sangre que alhi cheiraba a muorte, mas daqueilha amponéncia zafiadora de l tiempo; hoije l trilho cuntina, relamposo cumo siempre, sien nada haber demudado, mas daprendendo la licion: coliseus nun síben de paradores ou guardadores de l tiempo. L tiempo an modo trilho trai cun el la claridade i l rechinadeiro de beranos que a cada anho tornórun, por seclos i seclos, cansado de tanta buolta, de tanto straçalhar.

Nun ten que ser friu l tiempo ancarambinado, nien ye tiempo de cantar loubores al tribulum, que para esso eisitiu Bergildo: agora, bonda-me mirar para el i daprender l tiempo que s’agarrou a ua de las cousas mais stroudinárias que l home fizo hai miles de anhos i que recebimos an ardança. Bien anhos lieba l tiempo a agarrar-se a las cousas… A nós nun s’agarra, que nun le damos tiempo que chegue.

domingo, 21 de dezembro de 2008

L sfergante Mateus

L chamamiento de San Mateus, Caravaggio


L sfergante Mateus ye aquel cachico de tiempo an que todo demuda, l mundo i nós mesmos. Dou-le esse nome por bias dua pintura strourdinária - Chamamiento de San Mateus, de Caravaggio - que retrata l sfergante eisato an que Jasus le diç al arrecolhedor de ampostos Mateus, apuntando-lo cula mano:
- Tu, deixa todo i ben cumigo.
- Quien, you?, pregunta Mateus apuntando al peito.
- Tu mesmo, responde Jasus, talbeç sien se dar de cunta de cumo fries éran eilhi aqueilhas palabras .
Un silenço pesado i lhargo abaixa pulas paredes de la sala, las monedas déixan de telincar na mesa adonde stában a ser cuntadas, la respiraçon queda colgada de la repuosta, ls rostros buolben-se pa la puorta abierta al sol i ls uolhos lhebántan-se a la stranheza de quien entra, menos dous que nun çcólan de las monedas. Stá todo ne l quadro: nun antressa l antes ou l apuis, las rezones ou ls resultados, l modo cumo outros bírun esse sfergante ou cumo fúrun afetados por el, nien sequiera la rezon porque nun corrírun cun aqueilhes çcoincidos metediços a cuntapie, que antrórun sien bater: nó, aquel quadro ye tiempo an sou stado mais puro, talbeç pouco mais que un nano segundo, nua altura an que inda nun se sabie l que esso era. L sfergante demudou a Mateus i a sue bida: resolbiu deixar la bida de publicano cun sue rábia de l pobo i monedas a telincar na bolsa, passou uns tiempos pula scuola desse Jasus Nazareno que se chamaba mestre i messias, i apuis de el ser curceficado fui-se a sumbrar la nuoba relegion pa ls lhados de la Eitiópia i por outros sítios, acabando muorto a mando de l rei desse paíç cunsante se cunta, nó sien antes haber screbido un de ls quatro eibangeilhos.
Ampressiona na pintura l dramatismo daquel sfergante, tan grande que pon ls rostros a dar lhuç, arrincando-la d'andrento de cada un i de mais lhado nanhun, yá que la jinela que se bei arriba nun bota lhuç. Assi, Caravaggio, cuntreria todas las reglas de la pintura, an que pulas jinelas entra la lhuç que todo alhumbra. Anque eiqui se puoda adebinar ua puorta an que la lhuç sbarra acontra la pierna de l rapaç de cuostas i mesmo las cuostas de l çcalço cumpanheiro de Jasus, la berdade ye que ls rostros parécen tener lhuç própia, tal i qual cumo las streilhas. Ne l sfergante antes l'antrada de Jasus, nun ye defícele adebinar cinco homes nua sala scura, mei scundidos, talbeç cun miedo, a cuntar monedas d'ampuostos cobrados por cuonta de dominador romano, un bun ganho a manginar pul modo cumo stan bestidos, eilegantes an sues prumas, portegidops an sues spadas. Alguien bieno a cobrar aqueilha paç, a derramar aquel mundo: ua puorta que se abre i ua mano que se stende, certeira mas pouco firme a deixar bien claro: tu ye que sabes...
Todos ls uolhos apúntan al mesmo sítio, Jasus, menos ls de l rapaç que nun pára de cuntar monedas, mesmo na cara de la mano dreita de San Mateus, eilhi deixada para trás. Ls uolhos arregalados de Mateus son puxados para fuora por aqueilha mano apuntada, solo por eilha mesma capaç de mos deixar dúbedas quanto a la ourientaçon sexual de Jasus, ua mano puosta de loinge bien al alrobés de la mano que ajuda, dando-se a alguien, i talbeç naquel sfergante Mateus nun se tenga dado de cuonta qeu staba antregue a el mesmo, sien que naide l podira ajudar, del solo toda la repunsablidade. Caravaggio era un almanecha porbocador, que screbie l mundo ne ls mais menudicos pormenores, a reçumar de filosofie i de maneiras de ber l mundo i la bida, arrincados de l tiempo an que el mesmo bibiu. Nun s'antende l spanto de ls que stan a la mesa, bien bestidos al modo de l seclo XVII, lhebados por dous pelintras çcalços que acabórun de antrar, anque un deilhes lhiebe ua argolha de lhuç alredror la cabeça cumo se l pensar le quedasse an suspenso por fuora la cabeça. Mas esso que antressa? L amportante ye l sfergante dramático de la scuolha de Mateus, l sfergante an que la cabeça le arrebenta i dá lhuç al arrebentar. Se Caravaggio houbira pintado l sfergante apuis, starie Mateus a lhimpar l sudor de la tiesta yá que las palpitaçones de l coraçon i la fuorça de l resfuolgo solo se puoden adebinar pul relhuzir de la tiesta i las bolhacas de ls uolhos arregalados.
L drama de l sfergante Mateus ten a ber cun bida i cun muorte: nel la bida i la muorte fázen ua ancruzelhada: eilhi todo se muorre, eilhi todo rebibe ua bida nuoba; anque haba ende ua scuolha, nun sabemos se podemos fazer algo por nós mesmos: l drama queda solo anunciado.



sábado, 20 de dezembro de 2008

por adonde?

quando quedamos por fuora de l mundo, por que mundo andamos? bien pouco sabemos de nós mesmos i de l mundo... apuis cuntinas cumo se nada fura, mas de cada beç que abaixas al fondo algo deixas de ti: soubira you l que ye i adonde abaixar al fondo i iba alhá a saber de l que deixeste; assi, quien se bai perdendo sou you, mas nunca te chegas a dar de cuonta; nunca te saberei çcrebrir ls hourizontes que amostras, mirar las faias a que t'assomas, chorar las perdas que ban quedando pul camino: que amporta, se nun hai outra bida... i ser feliç ye cumo la caça: sperar i acertar quando passa acerca de nós, a naspar cumo un relampo; esse ye l modo de nunca mos afazermos als oulores apestados que sálen de ls chupones de ls dies; se chorares, que nun seia por muito tiempo, porque siempre l die de manhana ha de percisar de sues lhágrimas para regar sues risas.


sexta-feira, 19 de dezembro de 2008

la botaina

quando l boto queda cheno, todo l que stá andrento s'atira acontra la botaina, cun gana de rasgar, rumper, stourar cumo ua rábia, arrebento a spera dua chiçpa: i ye perciso to la fuorça de l mundo para que sala pinga a pinga, nun debagar cumpassado que nada ye capaç de apressiar, sereno cumo ua risa, guerra a las puortas de la paç sien ser capaç d'antrar: nien ls músquelos de la cara se chegórun a bulhir, ou ls beiços se remordírun acontra ls dientes, antretenidos an presa contra ls bózios que nun chegórun a salir: solo un mirar fondo se darie de cuonta dua selombra rala a nabegar ne l mar de ls uolhos para alhá de la termienta, yá que la gana serie quedar al meio deilha, fazer parte deilha i atiçá-la até que an alto forno caleça la frauga; las boteiras cuntinórun na botaina, l cuorpo an delorido aguanto, que solo para el nun hai sereno.



quinta-feira, 18 de dezembro de 2008

acontra la claridade de l die

alisei ls uolhos pul nible de la manhana, barri la nubrina que me sobrou de ls suonhos, i puxei l cuorpo pa l die cumo perro que se lhieba a la rue mal ampeça a anclarear, deixando que l aire m'arródie cumo auga de risa que ten ua pedrica an sou camino: sabe bien l çurriago de l aire quando tenemos de spertar de la muorte que mos lhieba amigos ambrulhados ne l lhençol negro de la nuite; cuntino al friu de la rue a ber se l aire me trai un rostro que nun se me tenga derretido na fornalha de la lhembráncia, un rostro zenhado acontra la claridade de l die i adonde las manos puodan dar çcanso a un pensar, anquanto l trabesseiro de las horas me deixar; passa-me muita beç nun ser capaç de traier ls rostros, de ls que se me fúrun, a la jinela de l tiempo, l speilho d'auga yá baço pula folhaige d'outonho que arrama sou alperchin: mas ateimo, pus bien sei que se morriran de beç ls que yá nun fur capaç de chamar a la preça de casa de l pensar: la lhuita que nun ten sido para nun deixar morrer mie bó, cun outros que me criórun i me cuntínan a fazer falta, zasperadamente falta!; antigamente, nun me daba de cuonta desta dimenson de la bida, i ls que se íban quedában-me mesmo muortos i íban-me arrodiando, bolbendo-me ls suonhos an semitério, que mui mala ye la mimória de nun tener mimória; al modo que ls fui rucecitando, tamien le amanhei un mundo que rego culas risadas cun que ls lhembro i l tiempo ben-me als cachos cumo prendas que me dou, ambrulhadas an bida que yá fui mas que rebibe; agora, al salir de l tune de l metro, ye l die que m'angulhe i me ata als speques que la códia nun puode deixar: até cun de nuite, quedo al son de las airaçadas cun sou bruído que mui ralamente deixa medrar l silenço.


segunda-feira, 15 de dezembro de 2008

querer ser


quaije todo mundo, quando era nino, querie ser algo quando fusse grande: a mi nun se me lhembra de haber querido ser algue cousa, l que talbeç tenga solo a ber cul muito tiempo que zdende se passou; tamien nunca tube pacéncia de mirar al para trás de modo menudico, a ber se çcubrie las pequeinhas decisones que me demudórun la bida, sien que antes las houbira pensado muito: tal i qual cumo las cousas se fúrun passando, sien puoda dezir que fui duonho deilhas: uas bezes staba purparado pa l que me passou, outras bezes tube que me afazer, mas nun se me lhembra de haber andado caminos por andonde nunca quije passar, inda que por pouco tiempo; muitos sinales ten la strada por adonde bamos, mas solo bolbemos adonde queremos, inda que la strada yá steia mais que feita i la paisaige de ls lhados pouco dependa de nós; hai çculpas que dan muito jeito, mas al mirar pa l camino que yá andube, nunca acradito neilhas: por bien fuortes que séian, ne l lhargo prazo amóstran que l eissencial fui la nuossa lhibardade, i l nuosso querer ten tanta fuorça que siempre podemos chegar adonde rezonablemente queremos, inda que muito tiempo téngamos de arrodiar; ye por todo esso que sou ua pessona outimista i nunca me lhiebo muito a sério, por bien sérias que séian las cousas an que ando metido.


domingo, 14 de dezembro de 2008

quédan, quedán



éntran las crises pulas frinchas de la ganáncia, cumo ls pensares puls poros de l tiempo: para quei screbir tratados senó para scunder la sien bergonha?; yá se caírun las redadeiras fuolhas de las arbles, agora até ls mais scundidos nius s'amóstran na nudeç de ls galhos: que miedo poderá tener de l die quien sconde todo l que se sconde?; li ls lhibros todos i nun antendi: sali pa la rue i boziában ls uolhos de las pessonas todo l que habie para antender: era l retrato de la crise, que un retratista me habie dezido que era ampossible, que las crises nun quedában ne ls retratos...; quédan, quédan.



sábado, 13 de dezembro de 2008

colgórun ls dreitos dua declaraçon



tamien ls dreitos quieren sangre a correr an sues benas, chicha a tapar sous uossos, nérbios a sentir, coraçon, pulmones, bida, pa que puodan andar pulas rues, dreitos an sue proua, guapos cumo ua manhana; hai sessenta anhos, colgórun ls dreitos dua declaraçon i ende l mundo tornou a sentir l oulor a sprança apuis que essa grima negra de la segunda guerra mundial arrepiçou la spina de l mundo; l tiempo fui passando i l mais de las pessonas mirando pa ls dreitos tal i qual cumo la raposa de la fábula pa las ubas; assi i todo, mais bal tener esse colgadeiro para adonde mirar, que siempre ye buono dá-le als uolhos un punto de mira pa l feturo, nien mais mos custe l saber l que nun tenemos, inda que de dreito; hai rius que solo cuorren al parriba, i hai que le ampurrar l'auga sin paraige, cunquistando cada cachico de corriente: hai rius que nun cuorren pa l mar, mas que sálen de mares sien fin de sufrimiento a caras al mais íntemo poço de la denidade de cada ser houmano, adonde bózian cantigas guantanameras: son assi ls rius por adonde cuorre l'auga de ls dreitos houmanos: tan pouca auga para tanta sede...


segunda-feira, 8 de dezembro de 2008

carpe diem



al modo que bai ardendo l rachon, queda la cinza, esse nada mais que seinha de fuogo i de calor; quien sabe quei demuda l mundo?, quien sabe l que mos demuda la bida?, si podemos saber l que mos demuda l sfergante i a nós; se podíramos ajuntar toda la nuossa einergie an cada sfergante, serie cumo la fuorça dun átomo a arrebentar: nun aguantariemos, talbeç pouco mais fura la bida que esse sfergante: bida de paxarina nun arrebento de quelor i boubo baile bolado: nun era esse l 'carpe diem' de Hourácio, que siempre aspera l colar de l bun bino; cul mestre tiempo, bai-se daprendendo la fuorça de l debagaroso caminar, sien priessa de chegar, a caras a tan loinge que nunca ha de chegar: quei puode traier la fin de l camino, se nun fur un nuobo ampeço? nunca cuides que chegueste, pus, mesmo chegando, será cumo quien bai de camino.

quarta-feira, 3 de dezembro de 2008

garcia lorca

ir a granada i nun sentir l bafo de garcia lorca ye inda quedar mais atrecido que este tiempo eimberniço: nun hai que ber granada de riba, de ls sbarrulhos de al alhambra, mas, de la cidade, mirar parriba acontra al alhambra, que eilhi ye la maneira que se ten de mirar l cielo; éran cinco de la tarde, quando abaixei, i me dixe:

Que nun quiero bé lo!

Diç le a la lhuna que benga,
que nun quiero ber l sangre
de Federico acontra la parede

açagadas las balas acontra
un poeta que ls assassinos nun coincien.

al alhambra ye un guapo sbarrulho de miedo atrás d'altas muralhas an tejolo burmeilho de sangre: ls califas que l fazírun naide sabe deilhes;
tamien naide sabe adonde pára Federico, mas respira-se puli, an todo l lhado: l castielho que fizo de palabras an muralhas de bersos relhuç acontra l tiempo, eimortal, anquanto l sbarrulho crece de l lh
ado de ls que s'arrepinchórun cun sou sangre:

Todo mundo te conhece. Si. Mas you canto-te.

Tradará muito tiempo a nacer, se ye que nace,
Un andalhuç tan claro, tan rico d’abintura.
You canto tue eilegança cun palábras que gémen
I lhembro un airico triste puls oulibales.

Un die destes hei de tornar, Federico, un die an que la Sierra Nebada se derrita cul fuogo de las palabras que sembreste, i ciganos, tureiros, biandantes, pelegrinos, i outros que tales, s'abintúren a aturdir, cun sues guitarras i beilados, sous mundos de cunquista i de poemas,
un die destes, quando ls oulibales sin fin de la tue tierra yá se houbíren squecido que stan eilhi por sou azeite.