sábado, 27 de outubro de 2007

Odas de Ricardo Reis (028)

Vieira da Silva, La partie d'échecs [1943]



Oubi cuntar que antigamente, quando la Pérsia

Tenie nun sei que guerra,
Quando l’ambason ardie pula Cidade
I las mulhieres boziában,
Dous jogadores de xadreç jogában
L sou jogo cuntino.


A la selombra de rodrosa arble mirában
L tabuleiro antigo,
I, al lhado de cad’un, sperando ls sous
Cachicos mais folgados,
Quando habie mexido la piedra, i agora
Speraba l adbersairo,
Un púcaro de bino refrescaba
Lhebemente la sede deilhes.


Ardien las casas, roubadas éran
Las arcas i las paredes,
Bioladas, las mulhieres éran puostas
Contra las paredes sbarrulhadas,
Arrepassadas de lhanças, ls ninos
Éran sangre nas rues…
Mas adonde stában, acerca la cidade,
I loinge de l sou rugido,
Ls jogadores de xadreç jogában
L jogo de l xadreç.


Anque nas mensaiges de l ermo aire
Le beníran ls gritos,
I, al refletí-los, soubíran zde l’alma
Que al cierto las mulhieres
I las tienras filhas bioladas éran
Nesse sítio acerquita,
Anque, ne l sfergante an que l pensában,
Ua selombra delgeira
Le passasse delantre alhena i baga,
Lhougo sous uolhos calmos
Bolbien sue atenta cunfiança
Al tabuleiro de xadreç.


Quando l rei de marfil stá an peligro,
Que amporta la chicha i l uosso
De las armanas i de las mais i de ls ninos?
Quando la torre nun tapa
La scapada de la reina branca,
L saque pouco amporta.
I anquanto la mano cunfiada lhieba l xeque
Al rei de l adbersairo,
Pouco pesa n’alma que alhá loinge
Se stéian a morrer ls filhos.


Inda que, nun derepente, porriba la parede
Apareça la cenhuda cara
Dun guerreiro ambasor, i lhougo deba
An sangre eilhi caier
L jogador solene de xadreç,
L ratico antes desse
(Ye inda dado al pensar dun lhance
Para a eifeito horas apuis)
I inda antregue al jogo mais querido
De ls grandes andifrentes.


Cáian cidades, súfran pobos, acabe
La lhibardade i la bida,
Ls teneres serenos i abolengos
Árden i que se arrínquen,
Mas quando ls guerra la jogos anterrompa,
Steia l rei sien xeque,
I l de marfil pion mais adelantrado
Pronto a cumprar la torre.


Mius armanos an amarmos Eipicuro
I l antendermos mais
Al son de nós mesmos do que cun el,
Dapréndamos na stória
De ls serenos jogadores de xadreç
Cumo passar la bida.


Todo l que ye sério pouco mos amporte,
L grabe pouco pese,
L natural ampulso de ls anstintos
Que s’abaixe al einútel gozo
(Ambaixo la selombra serena de l alboledo)
De jogar un bun jogo.


L que lhebamos desta bida einútele
Tanto bal se ye
La glória, la fama, l amor, la ciéncia, la bida,
Cumo se fura solo
La lhembráncia dun jogo bien jogado
I ua partida ganha
A un jogador mais buono.


La glória pesa cumo un fardo rico,
La fama cumo l febre,
L amor cansa, porque ye a sério i busca,
La ciéncia nunca ancontra,
I la bida passa i duole porque l conhece…
L jogo de l xadreç
Ata l’alma toda, mas, perdido, pouco
Pesa, pus nun ye nada.


Á! Ambaixo las selombras que sien qu’rer mos áman,
Cun un púcaro de bino
Al lhado, i cun atento solo a l’einutle ceifa
De l jogo de l xadreç
Mesmo que l jogo seia solo suonho
I nun haba praceiro,
Eimítemos ls Persas desta cuonta,
I, anquanto na rue,
Ou acerca ou loinge, la guerra i la pátria i la bida
Cháman por nós, déixemos
Que ambalde mos chámen, cadun de nós
Ambaixo las selombras amigas
Sonhando, el i ls praceiros, i l xadreç
La sue andifréncia.


Fernando Pessoa [Odes, de Ricardo Reis]
Traduçon de Fracisco Niebro


[an pertués:

Ouvi contar que outrora, quando a Pérsia
Tinha não sei qual guerra,
Quando a invasão ardia na Cidade
E as mulheres gritavam,
Dois jogadores de xadrez jogavam
O seu jogo contínuo.


À sombra de ampla árvore fitavam
O tabuleiro antigo,
E, ao lado de cada um, esperando os seus
Momentos mais folgados,
Quando havia movido a pedra, e agora
Esperava o adversário,
Um púcaro com vinho refrescava
Sobriamente a sua sede.


Ardiam casas, saqueadas eram
As arcas e as paredes,
Violadas, as mulheres eram postas
Contra os muros caídos,
Traspassadas de lanças, as crianças
Eram sangue nas ruas…
Mas onde estavam, perto da cidade,
E longe do seu ruído,
Os jogadores de xadrez jogavam
O jogo do xadrez.


Inda que nas mensagens do ermo vento
Lhes viessem os gritos,
E, aos reflectir, soubessem desde a alma
Que por certo as mulheres
E as tenras filhas violadas eram
Nessa distância próxima,
Inda que, no momento que o pensavam,
Uma sombra ligeira
Lhes passasse na fronte alheada e vaga,
Breve seus olhos calmos
Volviam sua atenta confiança
Ao tabuleiro velho.


Quando o rei de marfim está em perigo,
Que importa a carne e o osso
Das irmãs e das mães e das crianças?
Quando a torre não cobre
A retirada da rainha branca,
O saque pouco importa.
E quando a mão confiada leva o xeque
Ao rei do adversário,
Pouco pesa na alma que lá longe
Estejam morrendo os filhos.


Mesmo que, de repente, sobre o muro
Surja a sanhuda face
Dum guerreiro invasor, e breve deva
Em sangue ali cair
O jogador solene de xadrez,
O momento antes desse
(É ainda dado ao cálculo dum lance
Pra a efeito horas depois)
É ainda entregue ao jogo predilecto
Dos grandes indif’rentes.


Caiam cidades, sofram povos, cesse
A liberdade e a vida,
Os haveres tranquilos e avitos
Ardem e que se arranquem,
Mas quando a guerra os jogos interrompa,
Esteja o rei sem xeque,
E o de marfim peão mais avançado
Pronto a comprar a torre.


Meus irmãos em amarmos Epicuro
E o entendermos mais
De acordo com nós-próprios que com ele,
Aprendamos na história
Dos calmos jogadores de xadrez
Como passar a vida.


Tudo o que é sério pouco nos importe,
O grave pouco pese,
O natural impulso dos instintos
Que ceda ao inútil gozo
(Sob a sombra tranquila do arvoredo)
De jogar um bom jogo.


O que levamos desta vida inútil
Tanto vale se é
A glória, a fama, o amor, a ciência, a vida,
Como se fosse apenas
A memória de um jogo bem jogado
E uma partida ganha
A um jogador melhor.


A glória pesa como um fardo rico,
A fama como a febre,
O amor cansa, porque é a sério e busca,
A ciência nunca encontra,
E a vida passa e dói porque o conhece…
O jogo do xadrez
Prende a alma toda, mas, perdido, pouco
Pesa, pois não é nada.


Ah! Sob as sombras que sem qu’rer nos amam,
Com um púcaro de vinho
Ao lado, e atentos só à inútil faina
Do jogo do xadrez
Mesmo que o jogo seja apenas sonho
E não haja parceiro,
Imitemos os Persas desta história,
E, enquanto lá fora,
Ou perto ou longe, a guerra e a pátria e a vida
Chamam por nós, deixemos
Que em vão nos chamem, cada um de nós
Sob as sombras amigas
Sonhando, ele os parceiros, e o xadrez
A sua indiferença.]


NB- La pintura de Vieira da Silva fui eiqui puosta por sugestion de Ana Maria Fernandes, ne l sou comentairo. Fui tamien eilha que me mandou la eimaige, que agora quedou bien melhor. Oubrigado Ana.


2 comentários:

Ana disse...

Hai un eicelente quadro que poderie serbir para ilustrar esse poema de Fernando Pessoa; ye “la partida de xadreç” de Maria helena Vieira da Silva que naciu an Lisboa (cumo Pessoa solo binte anhos antes) bai a fazer para l anho que ben 100 anhos. Depuis, tamien hai qualquiera cousa antressante. L quadro de Vieira da Silva data de 1943; fui pintado por cunseguinte durante la segunda guerra mundial. Nessa altura tamien poderiemos dezir cumo Pessoa:

Ardien las casas, roubadas éran
Las arcas i las paredes,
Bioladas, las mulhieres éran puostas
Contra las paredes sbarrulhadas,
Arrepassadas de lhanças, ls ninos
Éran sangre nas rues…
Mas adonde stában, acerca la cidade,
I loinge de l sou rugido,
Ls jogadores de xadreç jogában
L jogo de l xadreç.

La história de ls homes parece que nun pára de repetir-se... Talbeç cumo un jogo de xadreç...

Por haber casado cun un judeu, l tamien pintor húngaro Arpad Szenes, i haber perdido la nacionalidade pertuesa, Vieira da Silva tornou-se apátrida, adquirindo depuis la nacionalidade francesa ne ls anhos 50, cumo quien bai de camino ne l tabuleiro de la bida... Eilha: ua de las maiores pintoras pertuesas i até de l mundo ne l século XX. El: Fernando Pessoa, l maior poeta pertués tamien de l seclo XX i tamien un de ls maiores de l mundo.

P.S. Yá cheguei a ber esse quadro de Vieira da Silva bárias bezes (an França i an Pertual) mas l poema de Pessoa inda nun l cunhecie. Oubrigada, Amadeu, por mo-lo haber dado a cunhecer. Acho-lo bien antressante cumo todos ls que traduç ou scribe de la sue pópria outorie.

Amadeu disse...

La tue sugestion, Ana, ye purfeita. Esse quadro de quelores acastanhadas tamien ye l melhor. Oubrigado.
Bien bisto l que dizes subre la 2ª guerra, mas l que Pessoa diç aplica-se a todas las guerras ou al mais deilhas: quien las manda i decide acaba por jorgar xadreç, serenamente, nó yá cun un tabuleiro mas culas própias pessonas. Ls bózios, delor, sangre i todo esso nunca chega adonde eilhes stan. Por esso, son eilhes quien merece xeque mate.