quinta-feira, 31 de julho de 2008

L lhobo cun piel de canhona


Cuidando que esso l ajudar a caçar mais i, assi, comer mais i melhor, l lhobo decidiu mudar l sou bisual. Ende resolbiu mete-se nua piel de canhona i fui-se a pacer cun un ganado. Tan bien l fizo que l pastor nien se dou de cuonta, de modo que, a la nuite, lhebou l ganado pa la corriça i cerrou la puorta.
Pula nuite, l pastor, cumo muita beç fazie, fui-se a saber dua canhona pa la matar i assi tener de comer pa ls dies alantre. I a quien ye que habie de le calhar a ser agarrado? Al lhobo bestido de canhona.
Porqui se bei que a la bezes poderemos recbir danho cunsante l anganho que fazirmos.

poetas i poemas



Gusto de bos lhembrar, bielhos poetas muortos. Çculpai-me se, al lhembrar-bos, bos squeço: quien bos mandou screbir poemas tan guapos que yá nin de bós percísan? tan guapos que se ríen de l tiempo? l tiempo que a bós nun bos perdona?



quarta-feira, 30 de julho de 2008

L Guardador de Ganados - IV

Esta tarde la truniada caiu
Pulas lhadeiras de l cielo al para baixo
Cumo un cantabouço çcunforme…

Cumo alguien que dua jinela alta
Sacude ua toalha de mesa,
I las forfalhas, por se caiéren todas a la par,
Fázen algun bruído al caier,
La chuiba chiou de l cielo
I atenegrou ls caminos…

Quando ls relhampos sacudien l aire
I abanában l spácio
Cumo ua grande cabeça que diç que nó,
Nun sei porquei – you nun tenie miedo –
Pus-me a querer rezar a Santa Bárbela
Cumo se you fura la bielha tie de alguien…

Ah! Ye que rezando a Santa Bàrbela
You sentie-me mais simpres
Do que cuido que sou…
Sentie-me familiar i caseiro
I habendo passado la bida
Serenamente, cumo la parede de l huorto;
Tengo eideias i sentimientos por ls tener
Cumo ua frol ten prefume i quelor …

Sentie-me alguien que puoda acraditar na Santa Bárbela…
Ah, poder acraditar an Santa Bárbela!

Quien acradita que hai Santa Bárbela,
Cuidará que eilha ye giente i bisible
Ou que cuidará deilha?

(Que artefício! Quei sáben
Las froles, las arbles, ls ganados,
De Santa Bárbela? … Un galho de arble,
Se pensasse, nunca podie
Custruir santos nin anjos…
Poderie cuidar que l sol
Alumbra, i que la truniada
Ye un juntouro de giente
Anrabiada porriba de nós…
Ah, cumo ls mais simpres de ls homes
Son dolientes i cunfusos i burros
An pie la clara simprecidade
I salude an eisistir
De las arbles i de las yerbas?


I you, pensando an todo esto,
Quedei outra beç menos feliç…
Quedei selumbriu i amalinado i saturno
Cumo un die an que to l die la truniada amanaça
I nin sequiera de nuite chega…

Fernando Pessoa [Alberto Caeiro, O Guardador de Rebanhos]
Traduçon de Fracisco Niebro





[an pertués:
Esta tarde a trovoada caiu
Pelas encostas do céu abaixo
Como um predegulho enorme…

Como alguém que duma janela alta
Sacode uma toalha de mesa,
E as migalhas, por caírem todas juntas,
Fazem algum barulho ao cair,
A chuva chiou do céu
E enegreceu os caminhos…

Quando os relâmpagos sacudiam o ar
E abanavam o espaço
Como uma grande cabeça que diz que não,
Não sei porquê – eu não tinha medo –
Pus-me a querer rezar a Santa Bárbara
Como se eu fosse a velha tia de alguém…

Ah! É que rezando a Santa Bárbara
Eu sentia-me ainda mais simples
Do que julgo que sou …
Sentia-me familiar e caseiro
E tendo passado a vida
Tranquilamente, como o muro do quintal;
Tendo ideias e sentimentos por os ter
Como uma flor tem perfume e cor…

Sentia-me alguém que possa acreditar em Santa Bárbara…
Ah, poder crer em Santa Bárbara!

(Quem crê que há Santa Bárbara,
Julgará que ela é gente e visível
Ou que julgará dela?)

(Que artifício! Que sabem
As flores, as árvores, os rebanhos,
De Santa Bárbara?... Um ramo de árvore,
Se pensasse, nunca podia
Construir santos nem anjos…
Poderia julgar que o sol
Alumia, e que a trovoada
É uma quantidade de gente
Zangada por cima de nós…
Ah, como os mais simples dos homens
São doentes e confuos e estúpidos
Ao pé da clara simplicidade
E saúde em existir
Das árvores e das plantas?

E eu, pensando em tudo isto,
Fiquei outra vez menos feliz…
Fiquei sombrio e adoecido e soturno
Como um dia em que todo o dia a trovoada ameaça
E nem sequer de noite chega…]

termientas

Pinga an copo cheno nun solo faç arramar l copo, cumo porboca ua termienta de cunsequéncias amprebisibles: solo quien nun sabe ye que se puode admirar de que tal se deia.

terça-feira, 29 de julho de 2008

marcadores de l tiempo



Houbo un tiempo an que you nun fazie anhos. Nessa altura, las pessonas yá éran (ou quaije) bielhas cula eidade que tengo hoije: era ne l cuorpo que medrában ls marcadores de l tiempo. Apuis lhebórun-me a poner esses marcadores an númaros, cumo se nada passasse pul cuorpo i este stubira arredado de l tiempo: ansinórun-me a festear ls anhos i, a la par, a nun querer fazer anhos, nua cuntradiçon cultural que puode custar a antender. A la ua, fago la fiesta por cuntinar bibo - i tiempos de guerra, de malinas, de dureç para alhá de ls lhemites, de bibir, ansínan de modo mui fuorte l bien que ye cada die de bida a mais, cumo ye grande la bitória que a cada segundo trabamos contra la muorte; a la outra, nun quiero fazer anhos porque sei que la muorte ye cierta i a cada anho mais me achego a eilha, cumo se un abismo me atraísse i you nada podisse fazer para me zbiar dessa antropie que m'angulhe, assi i todo cul sprito a bolar an sentido cuntrário i nunca parando de bolar inda sabendo que esso nun me bal de nada. Cumo hei de tener dúbedas se la mie rue era un formieiro de gente i agora stá zerta? Inda ls beios a todos, un por un i sin falhar a naide, todos bibos porque la mie lhembráncia ls manten bibos, porque l miu bibir tamien se alimenta deilhes i muito deilhes bibe ne l que sou: cumigo, todos se morreran. Nunca naide se muorre el solo, pus lhieba cun el todos ls que coinciu i guardou bien bibos, cun sous rostros, sues risas, sues lhágrimas, sou sudor, sous abraços: quando you me morrir bai a ser ua mortandade tan grande que até me dá grima, i la berdade ye que la mie muorte ye solo mie i de mais naide, cumo la muorte de cada ua dessas pessonas ye tan de cada ua cumo l fui la própia bida. Toda essa gente marca l miu tiempo i le dá sentido, cumo las paredes márcan ua casa, la defénden de las airaçadas i manténen ls miedos arredados. You perciso desta mie lhéngua para falar cun essa gente toda, para eilha cuntinar a falar cumigo, i nun deixar que l silenço benga antes de tiempo: bénen-me siempre a la mimória las frases que m'ansinórun, las lhonas que tanto me fazírun dar la risa, las palabras adonde colgában ls delores lhargos i negros cumo selombra an fin de tarde i que l cuorpo yá nun aguantaba. Ye por esso que la fala ye l sítio de l sin tiempo, adonde nun ténen scanho anhos i sous marcadores, l solo ancerradeiro adonde se puode prender l tiempo ou passar bien sin el: bou a dous ou trés seclos atrás i saco-le uas palabras, nuobas framantes cumo se houbíran nacido agora mesmo. Quando you nun fazie anhos, tenie ua defrente relaçon cul tiempo, nunca me passaba pula eideia de ganhar prendas solo por bias de la passaige de ls anhos, mas pensaba assi: quando tubir eidade para me dáren l reloijo que stou a ganhar pul miu trabalho de garotico, ende serei tan claramente feliç cumo l relampo de l sol a baté-le ne l bidro. Cumo podie adebinar que l reloijo me iba a fazer mordesquina de l sudor ne l pulso? Fui onte. Cheguei eiqui i andube caminos que nunca me passórun pula eimaginaçon, que la bida stá muito para alhá deilha. Todo bien abaluado, nun sei para quei tengo you de fazer anhos!


segunda-feira, 28 de julho de 2008

poetas


Dízen que Nero le mandou pegar fuogo a Roma para fazer un grande poema. Hai poemas, cumo la Eilíada, de Houmero, que nádan an sangre i adonde a cada cachico se sinte l rugido de la guerra i s’assóman las gárrias de la muorte. Há muitos poemas, subretodo ls que le cháman épicos, cumo Jarusalen Lhibartada, de Torcato Tasso, que justefícan la guerra para chegar a ciertos fins. La berdade ye que nun se questuma pensar an nada desso quando se pensa an poesie. Mas fala-se agora dun creminal de la Sérbia, un tal Karadzic, que tenerá dado ordes que lhebórun a la muorte de miles de pessonas, i dízen ls jornales que el ye poeta i hai muita giente que se spanta cun esso. Mas ende el acumpara-se a Nero, pus nun fala de las mortandades de outros mas pratica-las el mesmo, i nun me parece que alguien le tenga chamado poeta a Nero, a nun ser ls mesmos boubos nacionalistas que fázen deste Karadzic un heiroi. Antoce, quando se fala de poesie, nun podemos star solo a falar dua cierta forma de screbir, ten de se falar tamien i solo de l que ye nobre na raça houmana: alguien sabe adonde esso ampeça i adonde acaba? Tal i qual cumo la poesie: naide sabe adonde yá l ye i quando deixa de ser, tal i qual cumo un mundo sien paredes a debedir, an que uas cousas éntran pulas outras al para drento sien que séiamos capazes de todo çtinguir de modo bien çclarado. Bendo bien, hai que preguntar: cun que creminales se puode abezinar l poeta andrento de l mesmo cuorpo? La poesie sirbe para ounir i nó para spartiçar la bida: adonde stá la brutidade ou la andefréncia pul mundo, ende nun puode star la poesie, por bien recursos poéticos que la scrita apersente. La poesie ye un ato criador, cria un mundo, cumo dízen que Dius fizo, bai a las ouriges de las cousas i de la spriença houmana, todo resgatando al sou pesado silenço, ponendo-se a la jinela de palabras an ser, a spera de quien la leia i cun eilha chuba até essas ouriges adonde todo puode renacer cumo cada manhana, siempre armana i siempre defrente. Nun ye poeta quien quier ou quien ye porclamado cumo tal: nun bonda la gana. Tamien nun bonda la forma nin bonda l cuntenido, ye perciso algo mais que nun sei l que ye, cumo ne l pan: nun ye solo farina i auga, mas percisa de furmiento que, al maçcar, nin se dá por el.

sexta-feira, 25 de julho de 2008

L Guardador de Ganados - III

Al benir la tarchica, assomado a la jinela,
I sabendo de mirar an zlhado que hai tierras delantre,
Leio até m’ardéren ls uolhos
L lhibro de Cesário Verde.

Que pena tengo del! El era un camposino
Que andaba preso na lhibardade pula cidade.
Mas l modo cumo miranba pa las casas,
I l modo cumo arreparaba nas rues,
I la maneira cumo se daba de cuonta de las pessonas,
Ye l de quien mira pa las arbles,
I de quien abaixa ls uolhos pula strada por adonde bai andando
I anda a arreparar nas froles que hai puls campos…

Por esso el tenie aqueilha grande tristeza
Que el nunca dixo bien que tenie,
Mas andaba na cidade cumo quien nun anda ne l campo
I triste cumo smagar froles na lhibros
I poner froles an jarros…)

Fernando Pessoa [Alberto Caeiro, O Guardador de Rebanhos]
Traduçon de Fracisco Niebro



[an pertués:

Ao entardecer, debruçado pela janela,
E sabendo de soslaio que há campos em frente,
Leio até me arderem os olhos
O livro de Cesário Verde.

Que pena que tenho dele! Ele era um camponês
Que andava preso em liberdade pela cidade.
Mas o modo como olhava para as casas,
E o modo como reparava nas ruas,
E a maneira como dava pelas pessoas,
É o de quem olha para as árvores,
E de quem desce os olhos pela estrada por onde vai andando
E anda a reparar nas flores que há pelos campos…

Por isso ele tinha aquela grande tristeza
Que ele nunca disse bem que tinha,
Mas andava na cidade como quem não anda no campo
E triste como esmagar flores em livros
E pôr plantas em jarros…]

La casa

Hai quien diga que quando ls homes assentórun i deixórun de bagamundar cumo nómadas, ende ampeçou la cebelizaçon. Nun sei se l'eideia ye siempre cierta, mas algo de berdade tenerá. Tiempo houbo an que era defícele un salir de l sítio adonde staba, i era stranho l mundo fuora de adonde habie nacido. Hoije, talbeç seia mais fácele andar, nomadar, do que star quieto i parado. Antoce, cumo nun paramos, podemos perder la cebelizaçon que fumus custruindo, a nun ser que lhiebemos la casa siempre cun nós i neilha mos síntamos siempre bien. I essa casa solo puode ser ua: la mimória, la lhembráncia que mos torna l mundo nuosso i cun cheiro a família. Quien perde ou çprézia la mimória, ye cumo andar perdido pul mundo sin nada a que se agarre: puode nun se dar de cuonta, mas un die ha de le dar essa falta cun to la fuorça.



quinta-feira, 24 de julho de 2008

La puorta de l camino



A las bezes ibas alantre, anque l camino yá stubira feito: zupiabas l silenço que s'amonaba a la borda de las paredes, tan calhado que nin selombra botaba, i scamugies-lo a cabalho ne l berde de ls lhagartos. Era assi que recunquistabas l camino, culs passos a fazer de chabe que le abrien la puorta até se bolber an casa. A las bezes ibas alantre i you quedaba-me solo un arregalo d'uolhos i uobidos: nun adelantraba que naide me quejira meter miedo, se el me nacie por cada buraquito de la piel. Agora, tantos anhos apuis, inda ando a daprender quando tengo de ir alantre para abrir la puorta de l camino: custoso nun era ir alantre; custosa era la sabedorie que t'adelantraba l passo, yá que poucos acéitan que téngan de ir atrás quando todo mundo ls apunta na traseira. Agora daprendi que tamien quien bai atrás faç sou camino anteiro, que l delantreiro solo al própio s'agarra: entra an casa quien le dá a la chabe, cumo l que bai apuis la puorta abierta. Naide anda l camino de ls outros, inda que baia alantre.


quarta-feira, 23 de julho de 2008

Bolar para alhá de las alas



Hai ua streilha mesmo porriba la mie cabeça, a anhos lhuç deiqui, i mira-me cun uns uolhos de hai muitos anhos lhuç atrás: nun quier saber de mi para nada, cumo todo l que chega fuora de tiempo, este tiempo que ye l miu. You bien miro para eilha, mas nun dou lhuç para que eilha me beia, i inda que bisse solo me berie deiqui a muitos anhos lhuç, nua altura an que ls delores que me abráçan yá nun tenerien a que s'agarrar, talbeç yá nin puolo fura, nin lhembráncia de mi eisistirá: l spácio ye un tiempo que queda mui loinge ou talbeç l tiempo seia un spácio que queda mui loinge i mos deixa antregues a nós mesmos, cula eimaginaçon a ferber, mas sin ser capaç de bolar para alhá de las alas. Assi i todo, scribo, para nada, bien l sei, mas scribo sin ser capaç de nun screbir, alheno a las streilhas, tanto las que quédan porriba de mi cumo las que quédan an zlhado.


segunda-feira, 21 de julho de 2008

L Guardador de Ganados - II

L miu oulhar ye aceso cumo un girassol.
Tengo la questume de andar pulas stradas
Mirando pa la mano dreita i pa la mano squierda,
I de beç an quando mirando al para trás…
I l que beio a cada sfergante
Ye aqueilho que nunca antes you habie bido,
I you sei dar por esso mui bien…
Sei tener l spanto cumigo
Que ten un nino se, al nacer,
Arreparasse que nacira deberas…
Sinto-me nacido a cada sfergante
Pa l’eiterna nobidade de l mundo…

Acradito ne l mundo cumo nun malmequier,
Porque l beio. Mas nun penso nel
Porque pensar ye nun antender…
L mundo nun se fizo para pensarmos nel
(Pensar ye star malo de ls uolhos)
Mas para mirarmos para el i starmos d’acuordo.

You nun tengo filosofie: tengo sentidos…
Se falo na Natureza não ye porque saba l que eilha ye.
Mas porque la amo, i amo-la por esso,
Porque quien ama nunca sabe l que ama
Nien sabe porque ama, nin l que ye amar….

Amar ye l’eiterna einocença
I la única einocença ye nun pensar…

Fernando Pessoa [Alberto Caeiro, O Guardador de Rebanhos]
Traduçon de Fracisco Niebro




[an pertués:
O meu olhar é nítido como um girassol.
Tenho o costume de andar pelas estradas
Olhando para a direita e para a esquerda,
E de vez em quando olhando para trás…
E o que vejo a cada momento
É aquilo que nunca antes eu tinha visto,
E eu sei dar por isso muito bem…
Sei ter o pasmo comigo
Que tem uma criança se, ao nascer,
Reparasse que nascera deveras…
Sinto-me nascido a cada momento
Para a eterna novidade do mundo…

Creio no mundo como num malmequer,
Porque o vejo. Mas não penso nele
Porque pensar é não compreender…
O mundo não se fez para pensarmos nele
(Pensar é estar doente dos olhos)
Mas para olharmos para ele e estarmos de acordo.

Eu não tenho filosofia: tenho sentidos…
Se falo na Natureza não é porque saiba o que ela é,
Mas porque a amo, e amo-a por isso,
Porque quem ama nunca sabe o que ama
Nem sabe porque ama, nem o que é amar…

Amar é a eterna inocência,
E a única inocência é não pensar…]

sexta-feira, 18 de julho de 2008

L Guardador de Ganados - I

You nunca guardei ganados,
Mas ye cumo se ls guardasse.
Mie alma ye cumo un pastor,
Conhece l aire i l sol
I anda pula mano de las Staçones
A seguir i a mirar.
Toda la paz de la Natureza sin giente
Se ben a sentar al lhado de mi.
Mas you quedo triste cumo un çponer de l Sol
Pa la nuossa manginaçon,
Quando sfria al fondo la prainada
I se sinte la nuite antrada
Cumo ua paxarina pula jinela.

Mas la mie tristeza ye assossego
Porque ye natural i justa
I ye l que debe de star na alma
Quando yá cuida que eisiste
I las manos apánhan froles sin eilha se dar de cuonta.

Cun un rugido de chocalhos
Para alhá la rebuolta de la strada,
Ls mius pensamientos son cuntentos.
Solo tengo pena de saber que eilhes son cuntentos,
Porque, se nun l soubira,
An beç de séren cuntentos i tristes,
Serien alegres i cuntentos.

Pensar anquemoda cumo andar a la chuiba
Quando l aire crece i parece que chuobe mais.

Nun tengo ambiçones nin deseios
Ser poeta nun ye ua ambiçon mie
Ye l miu modo de star you solo.

I se deseio a las bezes
Por manginar, ser cordeirico
(Ou ser l ganado todo
Para andar arramado por to la lhadeira
A ser muita cousa feliç al mesmo tiempo),
Ye solo porque sinto l que scribo al çponer de l Sol,
Ou quando ua nubre passa la mano porriba la lhuç
I fuge un silenço pula yerba alantre.

Quando me sento a screbir bersos
Ou, andando puls caminos ou puls atalhos,
Scribo bersos nun papel que stá ne l miu pensamiento,
Sinto un caiato nas manos
I beio ua figura de mi
A la punta de riba dun cabeço,
Mirando pa l miu ganado i bendo las mies eideias,
Ou mirando pa las mies eideias i bendo l miu ganado,
I dando-me a modo ua risica cumo quien nun antende l que se diç
I quier fazer de cuonta que antende.

Saludo a todos ls que me líren
Tirando-le l chapéu ancho
Quando me béien a la mie puorta
Mal apenas la deligença lhebanta a la punta de riba de l cabeço.
Saludo-los i deseio-le sol,
I auga, quando l’auga ye percisa,
I que sues casas téngan
A la borda dua jinela abierta
Ua cadeira de que mais gústan
Adonde se sénten, lendo ls mius bersos.
I al léren ls mius bersos pénsen
Que sou qualquiera natural –
Por eisemplo, l’arble antiga
A la selombra de la qual quando ninos
Se sentában cun un baque, cansados de jogar,
Cula manga de l bibe riscado.

Fernando Pessoa [Alberto Caeiro, O Guardador de Rebanhos]
Traduçon de Fracisco Niebro




[an pertués:
Eu nunca guardei rebanhos,
Mas é como se os guardasse.
Minha alma é como um pastor,
Conhece o vento e o sol
E anda pela mão das Estações
A seguir e a olhar.
Toda a paz da Natureza sem gente
Vem sentar-se a meu lado.
Mas eu fico triste como um pôr de Sol
Para a nossa imaginação,
Quando esfria no fundo da planície
E se sente a noite entrada
Como uma borboleta pela janela.

Mas a minha tristeza é sossego
Porque é natural e justa
E é o que deve estar na alma
Quando já pensa que existe
E as mãos colhem flores sem ela dar por isso.

Como um ruído de chocalhos
Para além da curva da estrada,
Os meus pensamentos são contentes.
Só tenho pena de saber que eles são contentes,
Porque, se o não soubesse,
Em vez de serem contentes e tristes,
Seriam alegres e contentes.

Pensar incomoda como andar à chuva
Quando o vento cresce e parece que chove mais.

Não tenho ambições nem desejos
Ser poeta não é uma ambição minha
É a minha maneira de estar sozinho.

E se desejo às vezes
Por imaginar, ser cordeirinho
(Ou ser o rebanho todo
Para andar espalhado por toda a encosta
A ser muita coisa feliz ao mesmo tempo),
É só porque sinto o que escrevo ao pôr do Sol,
Ou quando uma nuvem passa a mão por cima da luz
E corre um silêncio pela erva fora.

Quando me sento a escrever versos
Ou, passeando pelos caminhos ou pelos atalhos,
Escrevo versos num papel que está no meu pensamento,
Sinto um cajado nas mãos
E vejo um recorte de mim
No cimo dum outeiro,
Olhando para o meu rebanho e vendo as minhas ideias,
Ou olhando para as minhas ideias e vendo o meu rebanho,
E sorrindo vagamente como quem não compreende o que se diz
E quer fingir que compreende.

Saúdo todos os que me lerem,
Tirando-lhes o chapéu largo
Quando me vêem à minha porta
Mal a diligência levanta no cimo do outeiro.
Saúdo-os e desejo-lhe sol,
E chuva, quando a chuva é precisa,
E que as suas casas tenham
Ao pé duma janela aberta
Uma cadeira predilecta
Onde se sentem, lendo os meus versos.
E ao lerem os meus versos pensem
Que sou qualquer coisa natural –
Por exemplo, a árvore antiga
À sombra da qual quando crianças
Se sentavam com um baque, cansados de brincar,
Com a manga do bibe riscado.]

Antoce, ...



De adonde benírun ls que se fúrun? I quien sabe? I quien lo puode dezir, se l aire - l de baixo, l de riba, i de todos ls outros lhados - barre la prainada hai miles de anhos i trai cun el cousas i gientes ancuntables!? De adonde ben tanta giente, se giente nunca para de salir, giente sin paraige: yá ampurrada por bielhas guerras, yá por fames nuobas i de siempre, yá por suonhos chenos de gana de mundo, yá por acaso noutras bezes, yá por amor talbeç. I quien sabe? Assi se fílan lhinhas até las quatro squinas de l mundo, que dende técen outros suonhos, talbeç bielhas rábias, ou mais inda uns nuobos uolhos doces que, yá squecidos i retornados al sereno, todo béien an sue pureza oureginal, cumo rieiros apuis de la purmeira auga lhabar morgaços i pildrachos que l tiempo fui acobilhando pula secura de berano. Ls que se fúrun talbeç háian deixados uocos antre las pisagadas que l puolo acende ne ls caminos, uocos que yá nun fázen selombra nin sónan al slubiar antre lhembráncias i pensares. Talbeç la redadeira mirada, na hora de salir, seia l correr dun panho negro, cumo na fin de ls quelóquios, un acabar sin buolta. Talbeç ua lhágrima que grabou ua cumbexa paisaige i nunca mais zarreda. Talbeç busca de nós mesmos ne l que nunca fumus mas mos cuidamos ser, derrotado un feturo que mos puoda puxar até adonde ls dies mos méten miedo, quando l tiempo yá apagou las letras de la laja que le puoda un die serbir de telhado a la foia. Para quien son essas letras que l tiempo, amplacable, ha de apagar? Até bien acerca cunsíguen bolar las palabras que screb(o)imos, ou solo dezimos, mas, inda quando yá naide las cunsigue ler, modeficórun l mundo para siempre. Ye assi cumo eisistirmos: nada torna a ser armano al que fui, inda que naide se deia de cuonta. Ye por esso que bal la pena, nin que nós nun quérgamos. Antoce, mais bal que quérgamos.



quinta-feira, 17 de julho de 2008

L carrasco



Acerca la strada de Picuote pa la Barraige, habie un carrasco tan grande cumo ua sumana, esse tiempo eisato que, al que cúntan, Dius lhebou a fazer l mundo. Fui tamien esse l tiempo que miu pai i miu tio Fracisco tardórun a botá-lo abaixo. L amo bendiu-lo para lheinha, que ye assi algo acumparado a bender un rei cumo scrabo apuis haber perdido ua guerra. Nessa altura inda you moraba culas caçolicas de las belhotras i nun me daba de cuonta de cumo la pequenheç bibie de la muorte de ls gigantes. Quedou-me l sítio cua precison mais grande que un mapa melitar, ou até de l google earth. Agora, quando puli passo, inda me assusta la raleira a rugir cul strondo de la caída de ls canhos: a la bezes inche-me ls suonhos la eiternidade daqueilha caída, la termienta daquel rugido, i na fin l suonho cheira-me a muorte i a puolo zupiado. Inda tardei a daprender que la casca de ls bielhos carrascos s'angúrria cula risa de tanta caçuada le fazer al tiempo, assi i todo frinchas adonde las airaçadas stácan uns sfergantes, que bóndan pa çcansar de tanto bolo acontra la redundeç de las peinhas: abánan ls trampos, serenos i sin miedo, cumo un arrolho de chinchin ne l tuoro que nin bulhe. Mas todo se calha ne l sfergante an que l carrasco se dá de cuonta que yá nun s'aguanta nas raízes: nada s'acumpara a aquel silenço sin fin, l silenço que ben mesmo antes de las tragédias sin nome i solo se zarreda pa las deixar passar, angulhido nas guolas de l miedo i de l rugido.

terça-feira, 15 de julho de 2008

Caminos



Nun adelántran ls caminos, mas cun quien ls caminamos: que caleijas nun pássan de lhembráncias de cumo ye amportante arrodiar a saber de cumpanha; que autostradas i caminos prainos solo son buonos pa ls altemobles.



segunda-feira, 14 de julho de 2008

Certidon de rejistença



Apuis l assopro de las airaçadas que la stória trouxo pul Carril, purmeiro, i pula raia, apuis; apuis l sangre que las cerejeiras colgórun de l més de júlio; apuis l oulor a fin de l mundo i las manhanas sin sol i sin feturo correndo pul Matáncia; apuis de mil rezones de scapar, siempre eilhi stubo para lhebar a mano teniente, i siempre s'alhebantou cun ua risa a mirar la raia, mas sin eipopeia, que esta ye mais de lhibros que de bida dura. Ua tierra assi, solo poderie haber nacido antes dessa fin de l mundo sin paraige, i tanta gana de quedar solo poderie haber ganho raízes muitos seclos antes d'eilhi passáren selombras de riales rábias: quando la Sierra de la Lhuç nun era raia, mas solo bistas sin fin i lhombo adonde ganados s'arredundában i s'arrecolhien a las falas de pastores chubindo la Baglina i ls Lhameirones a caras a la Cándena, para apuis bolcar a las praineiras alistanas. Hai sítios adonde bonda mirar i lhougo s'antende cumo eilhi bate l reloijo dun tiempo tan antigo que talbeç yá solo retombe an nomes prendediços, i que mal apenas antendemos: nun bonda passar na strada, que ls segredos nun s'assóman. Agora, cumo outras armanas, spera la senténcia que le benga de l tribunal de l çprézio i abandono, a querer ua matáncia que seclos de guerras i chacinas nun cunseguírun: ouxalá la Sierra de la Lhuç nunca deixe apagar sues cándenas; you bi cumo inda lhuç, andeble, assi i todo chamarielha, bózio por sous pubitadores.


domingo, 13 de julho de 2008

L Guardador de Ganados - XXVIII


Li hoije quaije dues fuolhas
De l lhibro dun poeta místico,
I dou-me la risa cumo quien ten chorado muito.


Ls poetas místicos son filósofos malos,
I ls filósofos son homes boubos.


Porque ls poetas místicos dízen que las froles síten
I dízen que las piedras ténen alma
I que ls rius ténen éistases al lhunar.


Mas las froles, se sentíran, nun éran froles,
Éran giente;
I se las piedras tubíran alma, éran cousas bibas, nun éran piedras;
I se ls rius tubíran éistases al lhunar,
Ls rius serien homes malos.


Ye perciso nun saber l que son froles i piedras i rius
Para falar de ls sentimientgos deilhes.
Falar de l’alma de las piedras, de las froles, de ls rius,
Ye falar del mesmo i de ls sous falsos pensamientos.
Grácias a Dius que las piedras son solo piedras,
I que ls rius nun son mais que rius,
I que las froles son solamente froles.


Por mi, scribo la prosa de ls mius bersos
I quedo cuntento,
Porque sei que antendo la Natureza por fuora;
I nun atendo por andrento
Porque la Natureza nun ten andrento;
Senó nun era la Natureza.


Fernando Pessoa [Alberto Caeiro, O Guardador de Rebanhos]
Traduçon de Fracisco Niebro



[an pertués:

Li hoje quase duas páginas
Do livro dum poeta místico,
E ri como quem tem chorado muito.


Os poetas místicos são filósofos doentes,
E os filósofos são homens doidos.


Porque os poetas místicos dizem que as flores sentem
E dizem que as pedras têm alma
E que os rios têm êxtases ao luar.


Mas as flores, se sentissem, não eram flores,
Eram gente;
E se as pedras tivessem alma, eram coisas vivas, não eram pedras;
E se os rios tivessem êxtases ao luar,
Os rios seriam homens doentes.


É preciso não saber o que são flores e pedras e rios
Para falar dos sentimentos deles.
Falar da alma das pedras, das flores, dos rios,
É falar de si próprio e dos seus falsos pensamentos.
Graças a Deus que as pedras são só pedras,
E que os rios não são senão rios,
E que as flores são apenas flores.


Por mim, escrevo a prosa dos meus versos
E fico contente,
Porque sei que compreendo a Natureza por fora;
E não compreendo por dentro
Porque a Natureza não tem dentro;
Senão não era a Natureza.]




quinta-feira, 10 de julho de 2008

L Guardador de Ganados - XXX

Se quejirdes que you tenga un misticismo, stá bien, tengo-lo.
Sou místico, mas solo cul cuorpo.
La mie alma ye simples i nun pensa.
L mil misticismo ye nun querer saber.
Ye bibir i nun pensar nesso.

Nun sei l que ye la Natureza: canto-la.
Bibo al la punta de riba dun cabeço
Nua casa ancaliada i solica,
I essa ye la mie defeniçon.

Fernando Pessoa [Alberto Caeiro, O Guardador de Rebanhos]
Traduçon de Fracisco Niebro



[an pertués:
Se quiserem que eu tenha um misticismo, está bem, tenho-o.
Sou místico, mas só com o corpo.
A minha alma é simples e não pensa.
O meu misticismo é não querer saber.
É viver e não pensar nisso.

Não sei o que é a Natureza: canto-a.
Vivo no cimo dum outeiro
Numa casa caiada e sozinha,
E essa é a minha definição.]

segunda-feira, 7 de julho de 2008

Carta para Tiu Jesé Lheite de Bascuncielos

Tierra de Miranda, 7 de júlio de 2008.



Mui stimado tiu Jesé Lheite


Steia adonde stubir i ne l que seia que se haba zbuolto, spero que esta mie carta l baia a ancuntrar bien çcansado. Sei que nun me conhece, i deste atrebimiento le pido yá mil çculpas. Cumo yá biu por este miu modo de l tratar, tal i qual cumo a miu pai, sou sendinés, essa aldé, agora bila, adonde mal tubo tiempo de parar an 1883. Mas scribo-le para le dar ls parabienes, pus faç hoije ciento i cinquenta anhos que el naciu. Que quede bien çclarado, para que nun haba cunfusiones, nun le dou ls parabienes por fazer tanto anho, mas por haber nacido i dedicado ls anhos de sue bida, percipalmente de la mocidade, a cousas a que naide le daba amportança i nin sabie que eisistien, cousas cumo la lhéngua falada nas aldés de la Tierra de Miranda. El inda dixo que debrebe se iba a acabar, mas, que quier, you sou un de ls muitos que inda atéiman an falá-la. Que remédio! you si tengo outra, la pertuesa, mas nun sei cumo ye, esta nun me chega a calcer ciertas partes de l cuorpo - i de l'alma antonce nin le falo ...! -, de modo que, yá bei, todo se me buolbe assi a modo un porblema de carambina.
Fura ne ls tiempos an que el andubo por acá, i nun adelantraba screbir-le, que l carteiro lhougo botaba la carta pa la rue - si, que agora yá hai cousas melhores para acender l lhume! Ye que agora tenemos esta cousa an que le stou a screbir i que le cháman anternete i, sei-lo bien, se la tubira agarrado, á mai!, iba a ser un modo de gaçpiar que nin un regimiento le daba aguanto a todo l que iba a screbir i als correspundientes que iba a tener.
De bien loinge bieno a parar a la nuossa tierra, à tiu Jesé, que inda hoije ye ua admirança para mi! I bieno por sou pie, sin naide l chamar. Dies i dies de caminada a saber de l niu dua lhéngua pula qual muitos hoije nun dan un passo, nin sequiera l passico que bai de l pensar la lhéngua a la boca que la diç. Sabe, á tiu Jesé, inda tenemos por acá muitos daqueilhes zgraciados que déixan la pátria an que nacírun, la casa i l huorto, i tamien se squecírun de la fala. I inda tenemos pior que ls squecidos, aqueilhes que stan bien lhembrados, mas se fázen de squecidos i le ténen rábia a quien se lhembra. El bien dixo que talbeç se íban a morrer, esses tales, mas ls almanechas cuntínan siempre, mesmo muortos por andrento, isso mesmo, muortos-bibos.
Bien sei que al ampeço inda fui tenendo la cumpanha de alguns mirandeses, cumo l abade Sardina, ou l reitor Francisco Meirinhos ou esse de la Pruoba, que le dedicou a la lhéngua toda la sue belheç, Bernardo Fernandes Monteiro. Até Trindade Coelho le amprestou spácio ne l sou Reporter, i agora, que stan a comemorar ls 100 de se haber matado, purpáran-se para nin ua palabra dezir de l que el fizo pula lhéngua mirandesa. Todo junto, cousa pouca. L pior ye que, apuis de todo esse trabalho del, todo mundo se calhou i, até al anho an que se morriu (1941), pouco mais se biu que aquel quelóquio de las
Saias, que Alfredo Cortez screbiu i Robles Monteiro lhebou al Triato Dona Marie II, mas ende yá el sentie las fuorças a dar las últimas i a anubriná-le ls uolhos. You sei que el nun era home para se arrepender, mas talbeç tenga habido un sfergante an que le passou pula cabeça todo aquel tiempo de la mocidade dedicado a ua lhéngua de mal agradecidos, que nada querien saber, i ende tenga pensado, peccata iuuentutis meae! Antoce, ye mais por esse sfergante que le scribo, pa le dezir que baliu la pena i que dende para acá yá le dezimos remiles de bezes Bien haia!, Que Dius se l pague, á tiu Jesé! Custa-me, acraditai, que se quede por toda l'eiternidade cula eideia de que somos giente mal agradecida. La berdade ye outra, bien mais simpres i que algo m'ambergonha, mas las berdades ténen que ser dezidas, custe l que custar. L que se passou... bien, la berdade ye que tardemos mais de cien anhos a antender l que el dixo i l que le fizo a la nuossa lhéngua. Sabe, a la ua naide mos liu l que el screbiu, a la outra cumo passábamos l tiempo de barriga a berriar cula fame, nin oureilhas mos sobrában para oubir mais nada. Até nunca porqui faltórun doutores que mos fúrun dezindo que essa fala charra inda mos daba mais fame, mire el cumo son las cousas, á tiu Jesé! Eilhes ye que éran ls doutores ..., anton nun ye berdade, á tiu Jesé!? Carano, cumo íbamos a saber que el tubo ua porsora an Dues Eigreija, la Marie 'Mara, i inda un tiu que le angarraba pula jinela pa le dar la licion de mirandés, i tanto un cumo outro nun lien melhor do que un macaco?! Çculpe alhá l star siempre a arrodiar, mas solo le scribo pa le dezir esso mesmo, que tardemos muitos anhos a antenbder l que mos quijo dezir i de cumo la lhéngua mos marcou l'alma.
Buono, stimará de saber, á tiu Jesé, que agora yá bamos dantendendo, mas ls tiempos stan malos. Lhembra-se-le que yá nesse tiempo an que andubo porqui screbiu que mais un pouco i la lhéngua se iba a acabar? I que até traduziu uns cachicos de Camões para que la giente de l feturo, quier dezir, nós, soubira cumo era la lhéngua mirandesa? Bou-le a dar uas amboras, mas nun s'anrábie, á tiu Jesé, que el si fizo bien i stamos mui agradecidos, i todo, mas agora yá traduzimos Ls Lusíadas de punto an branco, i screbimos mais cousas que you sei alhá. Todo an mirandés. I hai par'ende ua giente mui acupada cun todo esto, que dízen que le faç mal a la lhéngua pus agora la lhéngua passarie a ser de doutores: nin se dan de cuonta de cumo gustarien que solo ls analfabetos la falássen, pus se fur falada por quien sabe screbir ou se alguien la screbir esso puode apegar-le la sarna. Ye la çarada apologie de l analfabetismo i de que esta ye ua lhéngua de analfabetos. Por mi stou cumo yá el dezie, á tiu Jesé, esses que assi fálan ye que son ls berdadeiros analfabetos.
Deixe-me cuntar-le que houbo ende ua malta baliente que fizo ua Cumbençon de la scrita i todo. You sei que el iba a gustar de ls coincer, l Deimingos, la Manuela anton nin se fala, mas que quier, se ls houbira coincido nun poderie hoije fazer 150 anhos que naciu. Inda renhimos un cachico por bias dun assento, daqueilhes a mo de chapéu, beia el cumo son las cousas, ua merdice tan reles cumo un assento que nun bal un solo sonido desta lhéngua de sons tan bariados, cumo el dixo.
Bou-le a dezir ua cousa, i tanto se me dá que el guste cumo nó: tengo pena que houbira bibido ne l tiempo de ls reis i desse caramono de mil demonhos de Santa Comba. I digo-le esto porque tamien habie gustado de le dar apoio a un moço que acá tenemos, un raiano que le cháman Júlio Meirinhos, que lhebou la lhéngua a la Assemblé de la República i fizo cun que toda aqueilha giente de mandantes botasse a fabor de l sou recoincimiento cumo lhéngua. Acá para nós ls dous, que naide mos oube, eilha lhéngua yá era, i siempre l fui, mas tamien ye berdade que qualquiera santico gusta de quedar ne l altar mais galano de l'eigreija, anton nun gusta...!? Antoce, anda ua lhéngua ua bida anteira de seclos eilhi a agarrar polareda de meia nuite, chena de calhos de l sacho, de l arado i doutros cunferrumes que tales, a aguantar sin un ai ls sudores de la segada, a tapá-se de calafrius, el era cotra cumo piedra, fames de la poner a ouliar, delores que you sei alhá, malinas que nien dá para cuntar..., anton, andubo siempre nessa ampostura, i nun ye guapo bé-la a chubir eilhi pul carreiron de las leis al parriba, que nin moça an die de casamiento a antrar n'eigreija!?
Çculpe-me, á tiu Jesé, se l anfado cun tanta scrita, mas nun ye por mal, que siempre mie mai me dixo que yá agarrei esta manha de pequeinho i naide se lhembra cumo nin quando. Mas, tamien, se quier ls parabienes ten que me oubir, que 150 anhos solo se fázen ua beç. L que tengo para le dezir nun ye mui amportante, mas pesa-me n'alma i tengo de la zancargar, que las fuorças yá nun le dan aguanto a tanto peso. Dízen que un home nun debe de chorar, mas you de beç an quando tengo de çpejar la lhagona, que quier, á tiu Jesé, la fuorça dá-me nesta fraqueza i apuis, nun sei cumo ye, inda me queda mais fuorte. Tan fuorte que als poucos bai dando cabo de mi, bien m'abisa la mie tie, i até mie mai me diç que nun apure tanto. Eilhas bien fálan, mas apuis cumo respiro? Naide acradita, mas ye la berdade, bolbiu-se-me l pulmon para este lhado, agarrou cama, i yá nun beio meia de le dar la buolta. I acá stou you a arrodiar outra beç! Tornando al suco, querie-bos dezir que las cousas ándan malas para este lhado de la lhéngua. Todo se bai an cousas mui simpres: uns dízen que nun le dá botos, outros que nun dá denheiro i até que le queda cara, i inda outros que nun adelantra fazer nada até porque nunca se fizo. Son ls trés çcursos que me dan cabo de ls oubidos todos ls dies: l çcurso de l poder, l çcurso de l denheiro, l çcurso de ls derrotados. Estes redadeiros son l que me méten pena, ls cuitadicos, que para eilhes nada bal la pena, nun méxen ua palha i sínten cumo ua oufénsia a todos aqueilhes que méxen nin que seia ua palha. El, á tiu Jesé, si era bien spierto i sabido, mas nun le passa pula cabeça las rezones que eilhes ambéntan pa l sou derrotismo, siempre chenos de grande sabedorie, scarrada a la squina de cada pregunta que le fázen, i de tan bien quédan cula sue cuncéncia que nin chégan a agarrar ua angúrria.
Sabe, á tiu Jesé, inda gustaba de acá star pa le dar ls parabienes puls sous 200 anhos, nesta nuossa lhéngua mirandesa. Será l die 7 de Júlio de 2058, i stou cierto que outro le screbirá a dar ls parabienes. You sei que el nun tenie assi ua fé, mas, bien bei, chorando i todo, inda sou mais outimista que el, pus nunca manginou que la lhéngua mirandesa chegasse a estes nuossos tiempos de l'anternete. Bundaba que s'oubira morrido uns 20 anhos antes i nunca la lhéngua haberie antrado nesse mundo que anda zagarrado de la matéria i bola até als astros de grande lunjura! Digo-se-lo you que baliu la pena bibir para poder antrar neste mundo que biaija cula lhuç i puode screbir i falar para todo mundo i para todo l mundo.
Agora si yá me bou a calhar, que ls suonhos yá me báten a la puorta de l suonho. You inda aguantaba mais uas horas, mas tamien nun tengo dreito de abusar de la pacéncia dun home que acaba de fazer 150 anhos. Quede bien cierto que bou a cuntinar cul miu lhaborico, al modo que la bida baia deixando i la tierra de sementeira baia aguantando. Fazendo siempre cousas pequeinhas, pequerrixas mesmo, que para grande bonda la lhéngua, eilha mesma, i l pobo que la fala. Assi, sei bien que, al mirar-me al speilho, me puodo recoincer a cada die, nunca squecer quien sou i, sereno, poder dezir: esta ye la mie giente, esta ye la mie lhéngua, este sou you!

Dé-le bejitas a quien achar que las merece, i bien haia por me haber aturado tanta letra.

Fracisco Niebro


PS - Se achar portador pa la carta an papel, cheira-me que le ten suidades al cheiro, inda le mando la carta i ende, cumo bou a tener mais tiempo, s'amano ben inda la bou a acrecentar cun outras amboras mui amportante. Tengo que le falar de giente que muito haberie gustado de coincer i que ye mui amportante para nós, cumo Antonho Mourinho, cumo Manuel Preto, cumo Moisés Pires i outros assi. Sei que bai a quedar concho de los coincer i de saber que le tenien muito respeito. Mas esso queda para quando le ambiar la carta an papel, pus sei que ten todo l tiempo de l mundo.



domingo, 6 de julho de 2008

L Guardador de Ganados - XXVII

Solo la natureza ye debina, i eilha nun ye debina...


Se falo deilha cumo de un ente
Ye que para falar deilha perciso ousar la fala de ls homes
Que le dá personalidade a las cousas,
I ampon nome a las cousas.
Mas las cousas nun ténen nome nin personalidade:
Eisísten, i l cielo ye grande la tierra ancha,
I l nuosso coraçon de la grandura dun punho cerrado...


Bendito seia you por todo quanto sei.
Gozo todo esso cumo quien sabe que hai l Sol.]

Fernando Pessoa [Alberto Caeiro, O Guardador de Rebanhos]
Traduçon de Fracisco Niebro



[an pertués:

Só a natureza é divina, e ela não é divina...

Se falo dela como de um ente
É que para falar dela preciso usar da linguagem dos homens
Que dá personalidade às coisas,
E impõe nome às coisas.
Mas as coisas não têm nome nem personalidade:
Existem, e o céu é grande a terra larga,
E o nosso coração do tamanho de um punho fechado...


Bendito seja eu por tudo quanto sei.
Gozo tudo isso como quem sabe que há o Sol.]

... i outros ban se



Bien te asperei a la punta de riba de l die, mas nun chegueste a benir. Fui cumo se un cacho de mi se tubira ido ambora, a fazer caçuada deste cuorpo an que me colgo: puode l poço dezir, esta auga ye mie, se cuorre pula augadeira a cacharron...? Deixa te ir, esto sou you a pensar, natural cumo l bolo ye nun páixaro. Inda acá queda l tou sítio, siempre caliente, i bonda para fazer de cuonta que todo an mi quedou anteiro. A ua hora destas, a quien le bou a dar a ler este testo, ls testos que scribo cumo belhetes d'antidade que a cada die bou acrecentando? L rugido de ls altemobles, na rue, aplaquiou i solo me queda la nuite pa le fazer ua festica cul uolhos. Mais calhados quedórun ls lhibros, mais peganhento l puolo, mais xatas las paxarinas a antrar pula jinela mei abierta. Até l silenço se puso molhieço, cumo cousa que se maçca i nun s'angulhe: assi, bai a ser mais custoso sentir que la manhana yá chube las scaleiras de l die, i ls morcones, si, ls morcones, a ber se nun chégan a ganhar mofo na fruiteira. Quando tornares, entra cun sereno pula puorta cumo se nunca tubiras salido i la calentura de l tou sítio nun se haia zafeito de l oulor a fresco. Ye tamien eiqui l sítio de la mimória, a que tamien chamamos casa, adonde puodes cuntinar a fazer ua carteira de lhembráncias. Tamien you un die sali - fui hai tantos anhos! -, i por bien bezes que baia, nunca mais tornei. Nunca naide mais torna al sítio de adonde ua beç saliu: a cada beç que ateima an tornar, l sítio demuda cumo se alhá chegara pula purmeira beç, anquanto l outro sítio, de adonde un die saliu, s'anobielha ne l cuolho de la mimória. Ye la mimória essa casa a que siempre tornamos, la única que mos premite dezir, a cada die an que mos bemos al speilho, que aquel somos nós.



sábado, 5 de julho de 2008

Outra beç



Bolbiste, cumo ua risada. Sabes bien que antressacar ls dies tamien deixa mais antrar la lhuç nas raleiras de la mimória. Nun adelantra quereres oubrigar las pumenteiras a crecer mais do que le premite l carro de la ceçon. Deixa te, anton, quedar pula selombra, que nun te ha de faltar ua raça de sol a la tarchica. Alhá staba l caiato, inda sien aranheiras i a la purmeira mirada pareciu te que tenie agora la quelor mais triste. Mal antreste, torneste a salir i todos cuidórun que te fuste a ber la rue. Nó, fuste le a dar ua buolta al caiato, cumo quien diç, inda nun ye hora de t'achegares al mundo de la cinza. Ye ua fala que solo ls dous antendeis i, até hai pouco tiempo, nin tu sabies que eisistie. Inda tubiste que asperar uas horas, mas alhá stában las andorinas çpinduradas cumo bandeiricas de San Juan, a ansaiar la quelor de la nuite al rés bés de ls telhados. Apuis penseste: dízen que morrer se un ye faltar i nada mais, nun aparecer i pronto; mas esso nun ye berdade, que queda mais spesso l silenço, i las quelores mais a dar pa l branco, que branco ye la quelor de l nada, de l delor i de l silenço; se you solo faltar, inda puodo manginar todo esto, até las andorinas, i ye por esso que todo eisiste; mas se you me morrir las cousas déixan de eisistir, quier dezir, déixan de tener l'eijistença que you le dou; se you me morrir, la mimória, an que todo me bibe, ha de se achegar a la friura dua piedra qualquiera, ambisible patrielha.