sábado, 30 de junho de 2007

La pequenheç


Cuido que l mais eigoista de ls homes ye aquel que le nega als outros la sue fragelidade i las sues lhemitaçones. Quien le nega als outros la sue pequenheç, comete un de ls mais anfelizes géstios de prepotença. I porque ende se nega a el mesmo, als outros nun poderá dá-le senó l sufrimiento de la perda. Querendo-se sien falha, será l mais ancumpleto de ls seres.


Daniel Faria, O Livro do Joaquim, edicões quasi.
Traduçon para mirandés.


L mais alto cantar de Salomon(XXII)


Ben amado miu
bamos al campo
a morar puls cerrados


bamos a madrugar pulas binhas
a ber se las cepas bótan frol
se yá lhímpan las oubicas


se arrebéntan las meligraneiras
ende te darei ls mius amores
las mandrágoras si bótan cheiro


que todos ls doces fruitos
tanto ls nuobos cumo ls bielhos
guardei-los para ti amado miu


sexta-feira, 29 de junho de 2007

Remanse Sonámbulo


Berde que te quiero berde.
Berde biento. Berdes ramas.
L barco porriba l mar
i l cabalho na muntanha.
Cula selombra a la cinta
eilha sonha an sue baranda
Berde chicha, pelo berde
cun uolhos de prata frie.
Berde que te quiero berde.
Ambaixo la lhuna quitana,
las cousas stan a mirá-la
i eilha nun puode mirá-las.


Berde que te quiero berde.
Grandes streilhas de gilada,
bénen cul peixe de selombra
q’abre l camino de l’alba.
La figueira sgoda sou aire
cula lixa de sue rama,
i l monte, gato lhadron,
lhebanta sues pitas agres.
Mas quien benirá? I por adonde ...?
Cuntina eilha an sue baranda,
berde chicha, pelo berde,
sonhando l mar amargoso.


Cumpadre, quiero trocar
miu cabalho i buossa casa,
mius cabrestos i buosso speilho,
mie faca por buossa manta.
Cumpadre, bengo a sangrar,
zde ls remansos de Cabra.
Se you podira, mocico,
este trato se cerraba.
Mas you yá nun sou you.
Nien mie casa ye mie casa.
Cumpadre, quiero morrer-me
hounestamente an mie cama.
De fierro, se podir ser,
cun sous lhençoles d’houlanda.


Nun bés la frida que tengo
deç de l peito até la gorja?
Trezientas rosas morenas
lhieba tue camisa branca.
Tou sangre reçuma i cheira
alredor de la tue faixa.
Mas you yá nun sou you.
Nien mie casa ye mie casa.
Deixai-me chubir al menos
até las altas barandas,
deixai-me chubir!, deixai-me
até las berdes barandas.
Barandales de la lhuna
por donde scachona l’auga.


Yá chúben ls dous cumpadres
até las altas barandas.
Deixando un rastro de sangre.
Deixando un rastro de lhágrimas.
Tembrában subre ls telhados
las candelicas de lhata.
Mil pandeiros de cristal
ferien a la madrugada.


Berde que te quiero berde.
Berde biento, berdes ramas.
Ls dous cumpadres chubírun.
L lhargo aire deixaba
an sue boca un ralo gusto
de fiel, de menta i d’alfabaca.
Cumpadre! Donde stá, dezi-me,
Buossa nina ambinagrada?
Quantas bezes bos sperou!
Quantas bezes bos sperara,
cara fresca, negro pelo,
subre esta berde baranda!


Ne l rostro de la cesterna
balanciaba la quitana.
Berde chicha, pelo berde,
cun uolhos de prata frie.
Ua carambina de lhuna
aguanta-l’anriba l’auga.
La nuite se puso íntema
cumo ua pequeinha praça.
Guardas cebiles borrachos
a la puorta yá batien.
Berde que te quiero berde.
Berde biento. Berdes ramas.
L barco porriba l Mar.
I l cabalho na muntanha.

Frederico Garcia Llorca (1898-1936), Romancero Gitano
Traduçon de Fracisco Niebro



[ne l oureginal castelhano:

Verde que te quiero verde.
Verde viento. Verdes ramas.
El barco sobre la mar
y el caballo en la montaña.
Con la sombra en la cintura
ella sueña en su baranda,
verde carne, pelo verde,
con ojos de fría plata.
Verde que te quiero verde.
Bajo la luna gitana,
las cosas la están mirando
y ella no puede mirarlas.


Verde que te quiero verde
Grandes estrellas de escarcha,
vienen con el pez de sombra
que abre el camino del alba.
La higuera frota su viento
con la lija de sus ramas,
y el monte, gato garduño,
eriza sus pitas agrias.
¿Pero quién vendrá? ¿Y por dónde...?
Ella sigue en su baranda,
verde carne, pelo verde,
soñando en la mar amarga.


Compadre, quiero cambiar
mi caballo por su casa,
mi montura por su espejo,
mi cuchillo por su manta.
Compadre, vengo sangrando,
desde los puertos de Cabra.
Si yo pudiera, mocito,
este trato se cerraba.
Pero yo ya no soy yo.
Ni mi casa es ya mi casa.
Compadre, quiero morir
decentemente en mi cama.
De acero, si puede ser,
con las sábanas de holanda.


¿No veis la herida que tengo
desde el pecho a la garganta?
Trescientas rosas morenas
lleva tu pechera blanca.
Tu sangre rezuma y huele
alrededor de tu faja.
Pero yo ya no soy yo
ni mi casa es ya mi casa.
Dejadme subir al menos
hasta las altas barandas,
¡dejadme subir!, dejadme
hasta las verdes barandas.
Barandales de la luna
por donde retumba el agua.


Ya suben los dos compadres
hacia las altas barandas.
Dejando un rastro de sangre.
Dejando un rastro de lágrimas.
Temblaban en los tejados
farolillos de hojalata.
Mil panderos de cristal,
herían la madrugada.


Verde que te quiero verde,
verde viento, verdes ramas.
Los dos compadres subieron.
El largo viento dejaba
en la boca un raro gusto
de hiel, de menta y de albahaca.
¡Compadre! ¿Donde está, dime?
¿Donde está tu niña amarga?
¡Cuántas veces te esperó!
¡Cuántas vezes te esperara,
cara fresca, negro pelo,
en esta verde baranda!


Sobre el rostro del aljibe,
se mecía la gitana.
Verde carne, pelo verde,
con ojos de fría plata.
Un carámbano de luna
la sostiene sobre el agua.
La noche se puso íntima
como una pequeña plaza.
Guardias civiles borrachos
en la puerta golpeaban.
Verde que te quiero verde.
Verde viento. Verdes ramas.
El barco sobre la Mar.

Y el caballo en la montaña.]


quinta-feira, 28 de junho de 2007

Bicente

Ne ls 100 anhos de la nacéncia de Miguel Torga, hounesta houmenaige cun esta cunta BICENTE [ou La Lhibardade].


Naqueilha tarde, a la hora an que l cielo s’amostraba mais duro i mais purberso, Bicente abriu las alas negras i saliu. Quarenta dies habien yá passado çque, metido na leba de ls scolhidos, dira antrada na Arca. Mas zde l purmeiro sfergante que todos bírun que ne l sou sprito nun habie paç. Calhado i mal ancarado, andaba dun lhado pa l outro nun zassossego sien paraige, cumo se aquel grande nabiu adonde l Senhor guardara la bida fura ua oufénsia a la criaçon. An tan grande cunfusion – lhobos i cordeiros armanados ne l mesmo çtino -, solo la sue figura negra i afilada cuntinaba çcuntenta cul que Dius fazira. Nua rábia calhada, preguntaba: - por que cuontas stában ls bichos metidos na cunfusa question de la torre de Babel? Que tenien que ber ls bichos culas fornicaçones de ls homes, que l Criador querie castigar? Justas ou anjustas, las altas treminaçones que mandában aquel delúbio dában contra un sentimiento fondo, ampossible de zarredar. I, quanto mais rigoroso s’amostraba l’abuso, mais crecie la rebuolta de Bicente.
Quarenta dies, assi i todo, la carne fraca detubo-lo eilhi. Até nien el saberie dezir cumo abaixara de l Lhíbano pa l cais d’ambarque i, apuis, na Arca, tan lhargo tiempo recebira de las manos serbiles de Noé la racion de cada die. Mas podira soltar-se. Fura capaç, al fin, de subertir l anstinto de la própia cunserbaçon, i abrir las alas a caras a la lhargueza terrible de l mar.
La stranha salida fui bista por grandes i pequeinhos nun respeito calhado i cuntenido. Pazmados i zlhumbrados, bírun-lo, sien miedo, de peito abierto, atrabessar la purmeira parede de fuogo cun que Dius le quijo atalhar la scapada, sumir-se al loinje nas perfundas de l spácio. Mas naide dixo nada. L géstio del fui naquel sfergante la seinha de l’ounibersal lhibartaçon. La cuncéncia an portesto atibo contra l albedriu que apartaba ls seres an eileitos i cundanados.
Mas inda ne l fondo de todos aquel gusto a resgate, i yá de riba, lharga cumo un truono, antranhante cumo ua centeilha, terrible, la boç de Dius:
- Noé, adonde stá l miu criado Bicente?
Animales de dues i quatro patas quedórun barados. Porriba l tumbadilho barrido d’eilusiones, abaixou, pesada, ua mortalha de silenço.
Outra beç l Senhor deixara sien pinga de sangre las cuncéncias i l anstinto, i reduzie a ua cumpleta passebidade begetatiba l que quedara de la matéria palpitante.
Noé, assi i todo, era home. I, assi sendo, purparou las armas pa la çfesa.
- Debe de andar por ende... Bicente! Bicente! Adonde stá Bicente?!...
Nada.
- Bicente?!... Naide l biu? Ide a saber del!
Nien ua repuosta. La criaçon anteira parecie muda.
- Bicente! Bicente! Mas adonde ye que el se metiu?
Até que alguien, peneroso cula tan grande pequenheç daqueilha criatura, le puso fin a la quemédia.
- Bicente scapou-se...
- Scapou-se? Scapou-se cumo?
- Scapou-se... Bolou...
Pingas de sudor friu alhagórun las sienes de l zgraciado. Nesto, las piernas quedórun-le bambas i caiu-se redondo al suolo.
Na lhuç bacenta de l cielo dou-se un eiclipse por un cachico. Pulas manos ambisilbles de quien guiaba las rábias, parece que passou, mui debrebe, un calafriu de dúbeda.
Mas la debina outoridade nun podie cuntinar assi, ancolhida, patarata, sujeita a la purmeira rebuolta. L sfergante de dúbeda durou solo un sfergante. Porque lhougo la boç de Dius troniou outra beç pul cielo sin fin, nua aspareç atrelundante.
- Noé, adonde stá l miu criado Bicente?
Spertado de l zmaio medonco, a tembrar i ambaralhado, Noé atentou justeficar-se.
- Senhor, l tou criado Bicente scapou-se. Nun tengo ancarrego na cuncéncia de l haber oufendido, ou de l haber negado la racion debida. Naide eiqui fui maltraste para el. Fui solo la sue rebuolta que l lhebou... Mas perdona-le, i perdona-me tamien a mi... I salba-lo, pus, cumo tu mandeste, solo l guardei a el...
- Noé!... Noé!...
I la palabra de Dius, medonha, ressonou outra beç pul zerto anfenito de l firmamiento. Apuis, fizo-se un silenço inda mais terrible. I, ne l baziu an que todo parecie acachapuçado, oubie-se, agarotado, l choro zasperado de l Patriarca, nessa altura cun seicientos anhos.
Nesse antretiempo, suablemente, l’Arca iba bolbendo de direçon. I apuis, cumo guiada por un piloto ancubierto, cumo lhebada por ua fuorça misteriosa, apressiada i firme – eilha que até eilhi andubira als arressaios i debagarosa al son de las óndias -, atirou pa l sítio adonde quarenta dies atrás éran ls montes de l’Arménia.
Na cuncéncia de todos la mesma agonia i la mesma anterrogaçon. A que çforra le botarie mano l Senhor? Qual serie la fin daquel albrote?
Horas i horas l’Arca nabegou assi, chena de ancertezas i de grima. Eirie Dius a oubrigar l cuorbo a tornar pa la barca? Eirie a sacraficá-lo, sien mais nada, para squermenta? Ou que eirie a fazer? I haberie Bicente rejistido a la rábia de l’airaçada, al scuro de la nuite i al delúbio sien fin? I, se bencira todo, a que paraiges chegarie? An que sítio de l ouniberso habie inda ua raça de sprança?
Naide le daba repuosta a las sues própias preguntas. Ls uolhos crabiában-se na lunjura, ls coraçones apunhában-se nun sentimiento de rebelion sien poder, i l tiempo passaba.
Nesto, un lince de bison mais antranhante biu tierra. La palabra, boziada a miedo, por parecer ou miraige ou oufénsia, atrabessou l’Arca de punta a punta cumo un prefume. I toda aqueilha becharada zeiludida i houmildada chubiu arriba, al cumbés, an albrote agradecido i sprançado de haber inda suolo firme neste probe ouniberso.
Tierra! Nien prainadas, nien beigas, nien zertos. Nien mesmo la muciceç serena dun cabeço. Solo la cocruta dun sierro a salir de las óndias. Mas bundaba. Pa ls que l mirában, la penhica resumie la grandura de l mundo. Ancarnaba la própia rialidade deilhes, até eilhi strefigurados an nada mais que pantasmas a boiar. Tierra! Ua ilha pequerrixa de dureç al meio dun abismo mobediço, i nada mais amportaba i fazie sentido.
Tierra! Zgraciadamente, l ameroso de l nome traie nel un amargor. Tierra... Si, eisistie inda l bientre caliente de la mai. Mas l filho? Mas Bicente, l legítimo fruito daquel seno?
Bicente, assi i todo, bibie. Al modo que la barca s’achegaba, fui-se anclariando na lunjura la sue perséncia afilada, recortada ne l hourizonte, lhinha dura que arrodiaba un cuorpo, i era al mesmo tiempo un perfil de gana.
Chegara! Cunseguira bencir! I todos sentírun n’alma la paç de l’houmildaçon bingada.
Mas, las augas nun parában de crecer, i l pequeinho cabeço, a cada segundo, iba abaixando.
Tierra! Mas un cachico tan pequerrixo, que até ls mais fedúcios l mirában apertados, cumo a çfendé-lo dun remolino. A çfendé-lo i a çfender Bicente, de que to la suorte se liara al çtino de la tierra.
Á, mas stában «rotas las fuontes de l grande abismo i abiertos ls cachones de l cielo»! I homes i animales, ampeçórun a zasperar delantre daquel afogar sien remédio de l redadeiro cacho de l’eisisténcia atiba. Nó, naide podie lhuitar contra la fuorça de Dius. Era ampossible rejistir a la fuorça de ls eilemientos, guiados pula sue amplacable tiranie.
Grimado, l juntouro sien fé miraba la pequeinha cocruta i l cuorbo aparado anriba. Palmo a palmo, l cabeço fura angulhido. Del solo quedaba la punta, adonde, negro, sereno, solo repersentante de l que era raiç puosta ne l sou campo cierto, sien bulhir, staba Bicente. Cumo un oulheiro ampessonal, seguie l’Arca que se benie oupindo cula maré. Scolhira la lhibardade, i aceitara zde esse sfergante todos ls resultados de la scuolha. Miraba la barca, si, mas para ancarar la degradaçon que nun quejira.
Noé i l restro de ls animales assistien mudos a aqueilha lhuita antre Bicente i Dius. I ne l sprito claro ou nubrinoso de cada un, esta scuolha, sien mais: ou se salbaba l fincon que aguantaba Bicente, i l Senhor mantenie la grandeza de l sfergante genesíaco – la cumpleta outonomie de la criatura a caras al criador -, ou, afundido l punto de apoio, morrie-se Bicente, i la muorte del ambalidaba essa hora suprema. L sentido de la bida liara-se para siempre al ato de rebuolta. Porque naide mais andrento l’Arca se sentie bibo. Sangre, respiraçon, cherume de cherume, era aquel cuorbo negro, molhado de punto an branco, que, serena i teimadamente, aparado na redadeira possiblidade de subrebibença natural, zafiaba l’ounipotença.
Trés bezes ua óndia alta, nua arrincada de fin, lhambiu las gárrias de l cuorbo, mas trés bezes arreculou. A cada óndia, l coraçon andeble de l’Arca, suspenso de l coraçon corajoso de Bicente, tembrou de grima. La muorte tenie-le miedo a la muorte.
Mas lhougo quedou çclarado que l Senhor se iba a quedar. Que nada podie contra aqueilha gana sien fin de ser lhibre.
Que, pa salbar la sue própia obra, cerraba, çcunselado, las cumpuortas de l cielo.

Miguel Torga, Bichos.



[An pertués:
Vicente
Naquela tarde, à hora em que o céu se mostrava mais duro e mais sinistro, Vicente abriu as asas negras e partiu. Quarenta dias eram já decorridos desde que, integrado na leva dos escolhidos, dera entrada na Arca. Mas desde o primeiro instante que todos viram que no seu espírito não havia paz. Calado e carrancudo, andava de cá para lá numa agitação contínua, como se aquele grande navio onde o Senhor guardara a vida fosse um ultraje à criação. Em semelhante balbúrdia – lobos e cordeiros irmanados no mesmo destino -, apenas a sua figura negra e seca se mantina inconformada com o procedimento de Deus. Numa indignação silenciosa, perguntava: - a que propósito estavam os animais metidos na confusa questão da torre de Babel? Que tinham que ver os bichos com as fornicações dos homens, que o Criador queria punir? Justos ou injustos, os altos desígnios que determinavam aquele dilúvio batiam de encontro a um sentimento fundo, de irreprimível repulsa. E, quanto mais inexorável se mostrava a prepotência, mais crescia a revolta de Vicente.
Quarenta dias, porém, a carne fraca o prendeu ali. Nem mesmo ele poderia dizer como descera do Líbano para o cais de embarque e, depois, na Arca, por tanto tempo recebera das mãos servis de Noé a ração quotidiana. Mas pudera vencer-se. Conseguira, enfim, superar o instinto da própria conservação, e abrir as asas de encontro à imensidão terrível do mar.
A insólita partida foi presenciada por grandes e pequenos num respeito calado e contido. Pasmados e deslumbrados, viram-no, temerário, de peito aberto, atravessar o primeiro muro de fogo com que Deus lhe quis impedir a fuga, sumir-se ao longe nos confins do espaço. Mas ninguém disse nada. O seu gesto foi naquele momento o símbolo da universal libertação. A consciência em protesto activo contra o arbítrio que dividia os seres em eleitos e condenados.
Mas ainda no íntimo de todos aquele sabor de resgate, e já do alto, larga como um trovão, penetrante como um raio, terrível, a voz de Deus:
- Noé, onde está o meu servo Vicente?
Bípedes e quadrúpedes ficaram petrificados. Sobre o tombadilho varrido de ilusões, desceu, pesada, uma mortalha de silêncio.
Novamente o Senhor paralisara as consciências e o instinto, e reduzia a uma pura passividade vegetativa o resíduo da matéria palpitante.
Noé, porém, era homem. E, como tal, aprestou as armas de defesa.
- Deve andar por aí... Vicente! Vicente! Que é do Vicente?!...
Nada.
- Vicente!... Ninguém o viu? Procurem-no!
Nem uma resposta. A criação inteira parecia muda.
- Vicente! Vicente! Em que sítio é que ele se meteu?
Até que alguém, compadecido da mísera pequenez daquela natureza, pôs fim à comédia.
- Vicente fugiu...
- Fugiu?! Fugiu como ?
- Fugiu... Voou...
Bagadas de suor frio alagaram as têmporas do desgraçado. De repente, bambearam-lhe as pernas e caiu redondo no chão.
Na luz pardacenta do céu houve um eclipse momentâneo. Pelas mãos invisíveis de quem comandava as fúrias, como que passou, rápido, um estremecimento de hesitação.
Mas a divina autoridade não podia continuar assim, indecisa, titubeante, à mercê da primeira subversão. O instante de perplexidade durou apenas um instante. Porque logo a voz de Deus ribombou de novo pelo céu imenso, numa severidade tonitruante.
- Noé, onde está o meu servo Vicente?
Acordado do desmaio poltrão, trémulo e confuso, Noé tentou justificar-se.
- Senhor, o teu servo Vicente evadiu-se. A mim não me pesa a consciência de o ter ofendido, ou de lhe haver negado a ração devida. Ninguém o maltratou aqui. Foi a sua pura insubmissão que o levou... Mas perdoa-lhe, e perdoa-me também a mim... E salva-o, que, como tu mandaste, só o guardei a ele...
- Noé!... Noé!...
E a palavra de Deus, medonha, toou de novo pelo deserto infinito do firmamento. Depois, seguiu-se um silêncio mais terrível ainda. E, no vácuo em que tudo parecia mergulhado, ouvia-se, infantil, o choro desesperado do Patriarca, que tinha então seiscentos anos de idade.
Entretanto, suavemente, a Arca ia virando de rumo. E a seguir, como que guiada por um piloto encoberto, como que movida por uma força misteriosa, apressada e firme – ela que até ali vogara indecisa e morosa ao sabor das ondas -, dirigiu-se para o sítio onde quarenta dias antes eram os montes da Arménia.
Na consciência de todos a mesma angústia e a mesma interrogação. A que represálias recorreria agora o Senhor? Qual seria o fim daquela rebelião?
Horas e horas a Arca navegou assim, carregada de incertezas e terror. Iria Deus obrigar o corvo a regressar à barca? Iria sacrificá-lo, pura e simplesmente, para exemplo? Ou que iria fazer? E teria Vicente resistido à fúria do vendaval, à escuridão da noite e ao dilúvio sem fim? E, se vencera tudo, a que paragens arribara? Em que sítio do universo havia ainda um retalho de esperança?
Ninguém dava resposta às próprias perguntas. Os olhos cravavam-se na distância, os corações apertavam-se num sentimento de revolta impotente, e o tempo passava.
Subitamente, um lince de visão mais penetrante viu terra. A palavra, gritada a medo, por parecer ou miragem ou blasfémia, correu a Arca de lés a lés como um perfume. E toda aquela fauna desiludida e humilhada subiu acima, ao convés, no alvoroço grato e alentador de haver ainda chão firme neste pobre universo.
Terra! Nem planaltos, nem veigas, nem desertos. Nem mesmo a macicez tranquilizadora dum monte. Apenas a crista de um cerro a emergir das vagas. Mas bastava. Para quantos o viam, o pequeno penhasco resumia a grandeza do mundo. Encarnava a própria realidade deles, até ali transfigurados em meros fantasmas flutuantes. Terra! Uma minúscula ilha de solidez no meio dum abismo movediço, e nada mais importava e tinha sentido.
Terra! Desgraçadamente, a doçura do nome trazia em si um travor. Terra... Sim, existia ainda o ventre quente da mãe. Mas o filho? Mas Vicente, o legítimo fruto daquele seio?
Vicente, porém, vivia. À medida que a barca se aproximava, foi-se clarificando na lonjura a sua presença esguia, recortada no horizonte, linha severa que limitava um corpo, e era ao mesmo tempo um perfil de vontade.
Chegara! Conseguira vencer! E todos sentiram na alma a paz da humilhação vingada.
Simplesmente, as águas cresciam sempre, e o pequeno outeiro, de segundo a segundo, ia diminuindo.
Terra! Mas uma porção de tal modo exígua, que até os mais confiados a fixavam ansiosamente, como a defendê-la da voragem. A defendê-la e a defender Vicente, cuja sorte se ligara inteiramente ao telúrico destino.
Ah, mas estavam «rotas as fontes do grande abismo e abertas as cataratas do céu»! E homens e animais, começaram a desesperar diante daquele submergir ierremediável do último reduto da existência activa. Não, ninguém podia lutar contra a determinação de Deus. Era impossível resistir ao ímpeto dos elementos, comandados pela sua impalcável tirania.
Transida, a turba sem fé fitava o reduzido cume e o corvo pousado em cima. Palmo a palmo, o cabeço fora devorado. Restava dele apenas o topo, sobre o qual, negro, sereno, único representante do que era raiz plantada no seu justo meio, impávido, permanecia Vicente. Como um espectador impessoal, seguia a Arca que vinha subindo com a maré. Escolhera a liberdade, e aceitara desde esse momento todas as consequências da opção. Olhava a barca, sim, mas para encarar de frente a degradação que recusara.
Noé e o resto dos animais assistiam mudos àquele duelo entre Vicente e Deus. E no espírito claro ou brumoso de cada um, este dilema, apenas: ou se salvava o pedestal que sustinha Vicente, e o Senhor preservava a grandeza do instante genesíaco – a total autonomia da criatura em relação ao criador -, ou, submerso o ponto de apoio, morria Vicente, e o seu aniquilamento invalidava essa hora suprema. A significação da vida ligara-se indissoluvelmente ao acto de insubordinação. Porque ninguém mais dentro da Arca se sentia vivo. Sangue, respiração, seiva de seiva, era aquele corvo negro, molhado da cabeça aos pés, que, calma e obstinadamente, pousado na derradeira possibilidade de sobrevivência natural, desafiava a omnipotência.
Três vezes uma onda alta, num arranco de fim, lambeu as garras do corvo, mas três vezes recuou. A cada vaga, o coração frágil da Arca, dependente do coração resoluto de Vicente, estremeceu de terror. A morte temia a morte.
Mas em breve se tornou evidente que o Senhor ia ceder. Que nada podia contra aquela vontade inabalável de ser livre.
Que, para salvar a sua própria obra, fechava, melancolicamente, as comportas do céu.]

Odas de Ricardo Reis (007)

Al loinge ls montes ténen niebe al sol,
Mas ye ameroso yá l friu sereno
Que alisa i aguça

Las frechas de l sol alto.

Hoije, Neera, nun mos scóndamos,
Nada mos falta, porque nada somos.
Nun speramos nada
I tenemos friu al sol.

Mas assi cumo ye, gózemos l momiento,
Solenes na alegrie lhebemente,
I aguardando la muorte
Cumo quien la conhece.

Fernando Pessoa [Odes de Ricardo Reis]
Traduçon de Fracisco Niebro


[an pertués:

Ao longe os montes têm neve ao sol,
Mas é suave já o frio calmo
Que alisa e agudece
Os dardos do sol alto.

Hoje, Neera, não nos escondamos,
Nada nos falta, porque nada somos.
Não esperamos nada
E temos frio ao sol.

Mas tal como é, gozemos o momento,
Solenes na alegria levemente,
E aguardando a morte
Como quem a conhece.]



quarta-feira, 27 de junho de 2007

Fuonte

Á boca de fuonte, dariega, á boca
que einesgotable dizes ua sola cousa, pura, -
tu, máçcara de mármole delantre la face
corriente de l’auga. I na selombra

l’ourige de ls alcadutos. De loinge, a passar
acerca las foias, de la lhadeira de l Apenino
tráien-te la tue fala, que ende
pul negro ambelhecer de l queixo

passa i cai-se na funtanina na tue frente.
Esta ye l’oureilha deitada i drumida,
l’oureilha de mármole pa que falas siempre.

Ua oureilha de la Tierra. Solo para eilha sola
eilha fala assi. Mete-se al meio un cántaro,
parece-le que stás a anterrumpé-la.


Rainer Maria Rilke, Sonetos a Orfeu, II, XV (1922)
Traduçon para mirandés de Fracisco Niebro, cun assento na traduçon de l alman para pertués feita por Paulo de Quintela [Rainer Maria Rilke, Poemas. As Elegias de Duíno. Sonetos a Orfeu, Asa]

Oulisses i las Serenas

*
Oulisses i las serenas. Mosaico Museu de Bardo [ambiada por Ana Maria Fernandes]


Apuis estas palabras me dixo la debina Circe:


“… A las serenas chegarás an purmeiro, que todos
ls homes ambrúxan, que deilhas s’achégan.
Quien deilhas s’achegar, sien saber, i la boç oubir de las Serenas,
al lhado desse home nunca la mulhier i ls filhos
staran para se cuntentáren cula sue benida;
mas las Serenas ambrúxan-lo cun sou claro cantar,
sentadas nun cerrado, i al redror stá un cembon
de uossos de homes yá comidos pula tierra i sue çamarra seca.
Cuntina tou camino, ponendo ne ls oubidos de la camarada
cera doce, para que nanhun las ouba.
Mas se tu quejires oubir l sou cantar,
deixa que, ne l barco delgeiro, te áten de manos i pies
Mientres stás de pies ancostado al mastro; i que las cuordas séian
atadas al mastro, para que te puodas regalar cula boç
de las dues Serenas. I se le mandares que te sólten,
ende que te áten inda cun mais cuordas.”


Falei-le anton als cumpanheiros, cun tristeza ne l coraçon:

“Amigos, nun stá cierto que solo un ou dous conhéçan
ls ouraclos que dixo Circe, debina antre las diusas.
Bou a falar, para que todos sábamos se mos bamos a morrer
ou se, eibitando la muorte i l çtino, seremos capazes de scapar.
Purmeiro fui l sonido de las Serenas debinamente anspiradas
i sou cerrado frolido que mos acunselhou a eibitar.
Dixo para ser solo you a oubi-las: debereis de atar-me
cun fuortes cuordas, para que quede adonde stou,
de pies acerca l mastro; i que las cuordas séian atadas al mastro.
I se you bos pedir por todo i bos dir orde para me lhibartardes,
debereis de atar-me inda cun mais cuordas.”




Oulisses i las Serenas (mulhier abe) [John William Waterhouse, 1891]



Assi falando spliquei cada cousa als mius cumpanheiros.
Nesse antretiempo chegou nistante la nau bien custruída
a la ilha de las dues Serenas, pus fazie un aire faborable.
Mas nesto l aire parou: bieno apuis un sereno
sien aire i un dius ambelesou las óndias.
Alhebantórun-se ls cumpanheiros i arrecolhírun la bela,
guardando-la na fonda nau, i apuis sentórun-se ne ls scanhos
i sbranquenhórun l mar culs remos de alisado pinho.



Cul bronze aguçado cortei cachicos dua grande ruodra
de cera i amassei-los culas mies manos fuortes.
Lhougo se calciu la cera por bias de la grande presson
i de ls raios de l soberano filho de Heiperion, l Sol.
Ountei apuis cula cera ls oubidos de ls cumpanheiros.
Eilhes atórun-me na nau de manos i pies, stando you de pies
contra l mastro; i al própio mastro atórun las cuordas.
Sentórun-se i batírun culs remos ne ls mar cinzento.
Quando stábamos a la lunjura dua pessona, boziando, ser capaç
de se fazer oubir, la rápida nau nabegando debrebe nun passou
sien ser sentida pulas Serenas, que oupírun sou claro cantar:




Oulisses i las Serenas (mulhier peixe) [Herbert Draper, 1864-1920]



“Bem até nós, á afamado Oulisses, glória mais grande de ls Aqueus!
Pára tue nau, para que mos puodas oubir! Pus nunca
por nós passou nanhun home na sue scura nau
que nun oubisse purmeiro l doce cantar de nuossas bocas;
apuis de se regalar, cuntina sou camino, yá mais sabido.
Pus nós sabemos todas las cousas que na ancha Troia
Argibos i Troianos sufrírun pul querer de ls diuses;
I sabemos todas las cousas que se ban a passar na tierra.”



Assi falórun, atirando sues guapas bozes;
i deseou l mi coraçon oubi-las; als cumpanheiros
ourdenei que me sultássen, acenhando culas subreceilhas;
mas eilhes atirórun-se als remos cun mais gana.
Lhougo Perimedes i Ouríloco se alhebantórun
para me atar cun mais cuordas, inda mais apertadas.
Apuis que passemos la ilha, i yá nun oubiemos
la boç, nien l cantar, de las Serenas, ls fiéles cumpanheiros
Tirórun la cera cun que ls oubidos le ountara
i a mi lhibartórun-me de las cuordas.



Houmero, Oudisseia [ XII, 36-54; 153-200]
Traduçon para mirandés de Fracisco Niebro, cun assento na traduçon de l griego feita por Frederico Lourenço [Homero, Odisseia, ed. Cotovia, pp. 200, 203-204]



terça-feira, 26 de junho de 2007

La raposa i la ciguonha


Ua beç, la raposa cumbidou la ciguonha para jantar. Quando la raposa chegou, la ciguonha oufreciu-le un caldo nun prato ancho, mas raso. La raposa botou-se al caldo i nistante l lhambiu, mas la ciguonha quedopu chegou chena de fame yá que nun era capaç de agarrar l caldo cul bico.
Uns dies apuis, tamien la ciguonha cumbidou la raposa para jantar, oufrecendo-le un bun petisco de chicha, de que la raposa gustaba muito. Ende, la ciguonha serbiu la chicha nun jarro de bidro cul gargalho tan streito i tan fondo que la raposa solo le chegaba a la chicha pa la lhamber. La ciguonha acabou por comer todo i la raposa quedou chena de fame. La raposa quedou mui ambufada, mas apuis biu que era l que merecie.
Porqui se bei que ye siempre possible que ls outros mos páguen na mesma moneda l que le fazemos.

(Fábula de Eisopo, amanhada)

L mirandés na blogosfera

Crónica publicada ne l jornal Público de 24 de Júnio de 2007.


[Muitas lhénguas ténen proua de ls sous pergaminos antigos, de la lhiteratura screbida hai cientos d’anhos i de scritores hai muito afamados, hoije bandeiras dessas lhénguas. Mas outras hai que nun puoden tener proua de nada desso, cumo ye l causo de la lhéngua mirandesa. Esta ten proua de las sues ouriges, ten proua de l pobo que, solo pula fala, la cunseguiu aguantar biba zde hai arrimado a mil anhos até agora, ten proua de la sue lhiteratura oural i, an giral, de la cultura a eilha lhiada. Mas la lhéngua mirandesa ten, subretodo, proua de l modo cumo ten benido a renacer, sien quedar a spera que outros béngan a fazer algo por eilha, inda quando esso ye l deber deilhes, ou sien tener miedo de ser falada por pouca giente i todo star dependiente de la buona gana de cada un de ls mirandeses. Nunca stubo ne l nuosso feitiu ancostar-mos a queixas cumo a ua choupa, antes l berbo spabilar ye central ne l nuosso bocabulairo.

Neste camino de renacimiento, l mirandés ten benido a cunquistar un spácio própio an todos ls meios de quemunicaçon. Mas ye na blogosgera que hoije stá la sue perséncia mais amportante i tamien ende se debe de poner muito de l sou feturo. Ampeçou, yá hai bários anhos, cun http://mirandes.blogspot.com/, lhiado al sítio de l mirandés http://mirandes.no.sapo.pt/ , cordenado pula doutora Manuela Barros Ferreira. An 2006, cun L Sagrado, a morar an http://www.sendim.net/ , ye l ansino de l mirandés que passa tamien pa la blogosfera i ende há de cuntinar. Stou cierto que mais blogues cuntinaran a aparecer, mas por agora deixo eiqui ls que conheço, sendo uns mais pessonales, nuns casos feitos por grupos cumo http://frolesmirandesas.blogspot.com/, noutros casos son andebiduales cumo http://lhengua.blogspot.com/, http://mirandes.blogs.sapo.pt/, http://tortulhas.pdvel.com/blog/, http://yousouraposa.blogs.sapo.pt/ i inda noutros causos stan lhiados a ciertas tierras cumo http://nuobas.blogspot.com/ i http://cicuiro.blogspot.com/. I stou solo a falar de blogues screbidos an mirandés ou cun muita cousa screbida an mirandés. Quanto als temas de que trátan son todos mui defrentes antre eilhes, bariando antre uns mais lhiados al die a die ou a las tierras de Miranda i outros mais assumidamente lhiterairos. Ua bariadade que ye ua riqueza a manterner i alhargar.

Este mobimiento de scrita an blogues nun solo bai a premitir aperfundar la eiboluçon dessa scrita i l zambolbimiento de la lhiteratura mirandesa, cumo bai a ser un assento mais para lhebar l mirandés a todo l mundo i anformar las pessonas subre sue stória i rialidade atual. Tamien por esse camino passaran a star a la mano muitos testos an mirandés, cousa que até agora ten sido bien custoso. Nesse sentido ls blogues nun solo son un meio de dibulgaçon cumo tamien un meio de criaçon que puode ser mui bien aporbeitado. L mirandés ten sabido aporbeitar ls meios mais modernos, amostrando que la globalizaçon anformática, pul alcance que ten i pul sou précio tan baixo, ye ua marabilha pa las lhénguas cun poucos falantes i cun poucos meios, cumo l mirandés, que por ende puoden quedar al mesmo nible de las lhénguas cun mais falantes i cun mais meios.

amadeuf@gmail.com

Esta crónica tem periodicidade mensal. A próxima será publicada no dia 22 de julho.]


segunda-feira, 25 de junho de 2007

L albatroç

*
Ne l die an que faç ciento i cinquenta anhos que fui l salimiento de Fleurs du Mal, de Charles Baudelaire [1821-1867], 25 de júnio de 1857.



Muita beç, pa passar l tiempo, ls marineiros
Cáçan albatrozes, grandes abes de ls mares,
Que síguen biaige, malandros cumpanheiros,
Cul nabiu que faç de ls abismos sous altares.

Assi que ls pónen ne l sobrado, çcuncelosos,
Esses reis de l azul, feios i ambergonhados,
Sues grandes alas brancas lhieban, penerosos,
Cumo remos caídos a arrastrá-se als lhados.

Cumo ye zastrado i mol, l biajante alado!
El, datrás guapo, feio i pa risa quedaba!
Un anrábia-lo, l cachimbo al bico achegado,
Caçua outro, mancando, l malo que bolaba.

Al príncepe de ls aires, poeta saliste,
Que busca la termienta i ri de frecha alantre;
Eisilado stá ne l suolo antre giente triste,
Nun l déixan caminar sues alas de gigante.

Charles Baudelaire, Les Fleurs du Mal, 1857
Traduçon, para mirandés, de Fracisco Niebro



[An francés:
Souvent, pour s'amuser, les hommes d'équipage
Prennent des albatros, vastes oiseaux des mers,
Qui suivent, indolents compagnons de voyage,
Le navire glissant sur les gouffres amers.

À peine les ont-ils déposés sur les planches,
Que ces rois de l'azur, maladroits et honteux,
Laissent piteusement leurs grandes ailes blanches
Comme des avirons traîner à côté d'eux.

Ce voyageur ailé, comme il est gauche et veule!
Lui, naguère si beau, qu'il est comique et laid!
L'un agace son bec avec un brûle-gueule,
L'autre mime, en boitant, l'infirme qui volait!

Le Poète est semblable au prince des nuées
Qui hante la tempête et se rit de l'archer;
Exilé sur le sol au milieu de huées,
Ses ailes de géant l'empêchent de marcher.]

L mais alto cantar de Salomon(XXI)

Cumo son guapos tous passos culas çandalhas
filha de príncepe
las maças de tous músquelos son argolhas
lhaboriadas por mano de mestre
tou ambelhigo ua taça cumo la lhuna
que nunca stá sien nada
tue barriga un cembon de grano
arrodiado de bioletas
tues dues tetas dous chibicos
mielgos dua cabra
tou cachaço ua torre de marfil
tous uolhos ls tanques de Hesbon
an pie la puorta de Barrabin
tues narizes la torre de l Lhíbano
a caras a Damasco
tue cabeça oupida subre ti cumo l Carmelo
l pelo de tue cabeça de quelor púrpara


l rei prende cun sous lhaços
cumo te poniste guapa cumo te anmeleste
amada an delícias!
tue çposiçon armana ye a la palmeira
i tues tetas a las ubas
dixe bou-me a chubir a la palmeira
i a cortar sues ubas
i seran tues tetas
cumo ubas de la cepa
i l bafo de tue boca oulor de maçaneiras
l tou gusto a bino buono
arrama-se para mi sien parar
i mius beiços ambelados pónen a falar
you sou de l miu amado

i l deseio del puxa-lo para mi.


domingo, 24 de junho de 2007

Odas de Ricardo Reis (006)


Ben-te a sentar cumigo, à Lídia, acerca l riu.
Assossegadamente míremos la corriente i dapréndamos
Que la bida se bai, i nun stamos de manos anlhaçadas.
(Anlhácemos las manos).

Apuis pénsemos, ninos adultos, que la bida
Se bai i nun queda, nada deixa i nunca torna.
Bai para un mar mui loinge, para an pie l Fado
Mais loinge que ls diuses.

Zanlhácemos las manos, porque nun bal la pena cansarmos-mos.
Tanto que gózemos, cumo nun gózemos, passamos cumo l riu.
Mais bal saber passar calhadamente
I sien zassossegos grandes.

Sien amores, sien rábias, nien paixones que alhebántan la boç,
Nien ambeijas que dan mobimiento demais als uolhos,
Nien cuidados, porque se ls tubisse l riu siempre correrie,
I siempre eirie a tener al mar.

Amemos-mos serenamente, pensando que podiemos,
Se quejíramos, trocar beisos i abraços i carinos,
Mas que mais bal starmos sentados an pie un de l outro
Oubindo correr l riu i bendo-lo.

Apánhemos froles, agarra tu neilhas i deixa-las
Ne l cuolho, i que l sou prefume adóndie l sfergante –
Este ratico an que assossegadamente nun acraditamos an nada,
Paganos einocentes de la decadença.

Al menos, se fur selombra antes, lhembrarás-te de mi apuis
Sien que la mie lhembráncia te arda ou te fira ou te mexa,
Porque nunca anlhacemos las manos, nien mos beisemos
Nien fumos mais do que ninos.

I se antes de mi lhebares la moneda al barqueiro selumbriu,
You nada tenerei que sufrir al lhembrar-me de ti.
Serás-me suable a la mimória lhembrando-te assi – an pie l riu
Pagana triste i cun froles ne l regaço.

Fernando Pessoa [Odes de Ricardo Reis]
Traduçon de Fracisco Niebro


[an pertués:
Vem sentar-te comigo, Lídia, à beira do rio.
Sossegadamente fitemos o seu curso e aprendamos
Que a vida passa, e não estamos de mãos enlaçadas.
(Enlacemos as mãos).

Depois pensemos, crianças adultas, que a vida
Passa e não fica, nada deixa e nunca regressa.
Vai para um mar muito longe, para ao pé do Fado,
Mais longe que os deuses.

Desenlacemos as mãos, porque não vale a pena cansarmo-nos.
Quer gozemos, quer não gozemos, passamos como o rio.
Mais vale saber passar silenciosamente
E sem desassossegos grandes.

Sem amores, nem ódios, nem paixões que levantam a voz,
Nem invejas que dão movimento demais aos olhos,
Nem cuidados, porque se os tivesse o rio sempre correria,
E sempre iria ter ao mar.

Amemo-nos tranquilamente, pensando que podíamos,
Se quiséssemos, trocar beijos e abraços e acrícias,
Mas que mais vale estarmos sentados ao pé um do outro
Ouvindo correr o rio e vendo-o.

Colhamos flores, pega tu nelas e deixa-as
No colo, e que o seu perfume suavize o momento –
Este momento em que sossegadamente não cremos em nada,
Pagãos inocentes da decadência.

Ao menos, se for sombra antes, lembrar-te-às de mim depois
Sem que a minha lembrança te arda ou te fira ou te mova,
Porque nunca enlaçamos as mãos, nem nos beijamos
Nem fomos mais do que crianças.

E se antes do que eu levares o óbolo ao barqueiro sombrio,
Eu nada terei que sofrer ao lembrar-me de ti.
Ser-me-às suave à memória lembrando-te assim – à beira-rio

Pagã triste e com flores no regaço.]


Bergildo chama la musa

Bergildo i las musas
[Mosaico. Museu de Bardo, Tunísia. Ambiado por An Maria Fernandes]

Musa, lhembra-me las rezones, que senreiras
Lhebórun la delorida reina de ls diuses a fazer
Un home tan baliente i piadoso tanto trabalho
Passar. Son assi tan fondas las rábias de ls cielos?

Belgildo, Eineida, I, 8-11.
Traduçon, para mirandés, de Marcus Miranda.


[An lhatin:

Musa, mihi causas memora, quo numine laeso
Quidue dolens regina deum tot uoluere casus
Insignem pietate uirum, tot adire labores
Impuluerit. Tantaenae animis caelestibus irae?]


Garunhas

*

An suonhos, l garunhas Hérmon fizo ua çpesa.
Robido pul zgusto, anforcou-se.

Lucílio [Roma, sec. V d.c.]
Traduçon de Fracisco Niebro, cun assento na traduçon de l griego por Albano Martins [Do Mundo Grego Outro Sol. Antologia Palatina i Antologia de Planudes, ASA, p. 90].



sábado, 23 de junho de 2007

Sintomas de quei?!

*
Armano als diuses, me parece
l home que delantre ti stá
sentado i mui acerca scuita
tan amerosa la tue boç

i risa galana. Esso me
pon l coraçon ne l peito als saltos.
Se te miro solo un sfergante,
nun sou capaç yá de falar:

cobra-se-me la lhéngua i lhougo
un fuogo se me sparba ambaixo
la teç; nun beio yá culs uolhos,
zunzínan sien parar ls oubidos;

todo an sudor l cuorpo scuorre,
toda me fiç nun tembraduro.
Mais berde que la yerba quedo,
mais un cachico i me morrie.

Fracisco Niebro
[an bersion mui lhibre de Safo]

sexta-feira, 22 de junho de 2007

Cuçquinhas d’Amor

*

Al tecer un die ua corona,
Achei Eros pul meio las rosas.
Prendendo-lo pulas alas,
Acachapucei-lo ne l bino.
Agarrei la copa i buí-lo.
I agora, por to l cuorpo,
Faç-me cuçquinhas culas sues alas.

Juliano, l eigício [seclo VI d.c.]
Traduçon, para mirandés, de Fracisco Niebro, cun assento na traduçon de l griego por Albano Martins [Do Mundo Grego Outro Sol. Antologia Palatina i Antologia de Planudes. ASA, p. 110].

L mais alto cantar de Salomon(XX)

*

Al huorto de las noeiras abaixei
a ber las baixas a arrebentar
a ber se yá lhímpan las cepas
i se las meligraneiras bótan frol

nien sei cumo mie alma puso-me
ne ls carros de Aminadab

buolbe-te buolbe-te Sunamita
buolte-te pa que te béiamos

que mirais na Sunamita
beilando cumo an córrios de ls eisércitos?

Odas de Ricardo Reis (005)

*

De Apolo l carro rodou pa fuora
De la bista. L puolo que alhebantara
Quedou a anchir de lhebe nubrina
L hourizonte;

La fraita serena de Pan, abaixando
Sou sonido fino ne l aire sereno,
Dou mais tristezas al marimundo
Die ameroso.

Cálida i rúcia, casadeira i triste,
Tu, mundadeira de ls prados calientes,
Quedas oubindo, cun tous passos
Mais arrastrados,

La fraita antiga de l dius durando
Cul aire que s’upe para biento criançoso,
I sei que pensas na diusa clara
Nacida de ls mares,

I que ban óndias alhá mui adrento
De l que l tou seno sinte cansado
Mientes la fraita rindo-se chora
Amarelhadamente.

Fernando Pessoa [Odes, de Ricardo Reis]
Traduçon, para mirandés, de Fracisco Niebro


[an pertués:

De Apolo o carro rodou pra fora
Da vista. A poeira que levantara
Ficou enchendo de leve névoa
O horizonte;

A flauta calma de Pã, descendo
Seu tom agudo no ar pausado,
Deu mais tristezas ao moribundo
Dia suave.

Cálida e loura, núbil e triste,
Tu, mondadeira dos prados quentes,
Ficas ouvindo, com os teus passos
Mais arrastados,

A flauta antiga do deus durando
Com o ar que cresce pra vento leve,
E sei que pensas na deusa clara
Nada dos mares,

E que vão ondas lá muito adentro
Do que o teu seio sente cansado
Enquanto a flauta sorrindo chora
Palidamente.
]


San Juan (2)

*
Marrolhos inda por frolir:
yerbas oulorosas ousadas nas
fogueiras de San Juan [retrato de C. Ferreira]


Júnio ye nome romano
Crestiano San Juan:
Bien fuorça perdiu l santo
Que nien yá l sou més le dan.

San Juan de las cascatas
San Juan de la fogueira
Lhabai todo, i até la sarna,
Cul poder de l'ourbalheira.

Agora bai-se pul campo,
Yá nun se béien manolhos
I mui ralo yá s'ancóntran
Sanjuanes i marrolhos.

Na nuite de San Juan
Cómen sardinas i assados
Ls pumientos; comie l santo
Sartigalhos agarrados.

San Juan ten dous mil anhos,
Mas culs tiempos bien demuda:
Ye siempre un santo moderno,
Que todo mundo l ajuda

A la fiesta que le fázen.
Datrás un més de trabalho,
Hoije ua nuite de farra,
Naide yá sinte l ourbalho.

Fonso Roixo

quinta-feira, 21 de junho de 2007

Bienbenida seias

*
Netuno i las quatro staçones [Museu de Bardo, Tunis. Ambiada por Ana Maria Fernandes]


Naciu-mos ua staçon, hoije, nun sei a que horas. Dórun-le l nome de Berano. Nun le senti l berro [nó: choro, talbeç canto,] daqueilhes cun que to ls nacidos salúdan la bida, nien por ende bi perdido l cacho que le haberan cortando al ambelhigo. Bendo bien, talbeç nun haba nacido.
Rezon tenie siempre l reportório O Seringador que solo dezie, hoije entra l berano. Por que puorta de l mundo haberá antrado? Por ua bien loinge, que nun le senti las pisagadas, talbeç de lhebes. Que eideia la mie... Talbeç nien ande, até nien bole, mas entre assi cumo l aire, siempre boubico a saber de frinchas.
L berano nun nace nien entra, ye: moça guapa, que la calor znudou a deixar dues tetas assomá-se cumo maçanas inda an lheite. Spigas granadas amanhuçando ua mano, serena cumo ua diusa, coronada de spigas. Nun fura la fouce segadeira noutra mano, i teniemos Ceres, la mai de to l granico que crece, la mai de l pan, que deilha ls cereales se fazírun palabra. Bienbenida seias!

Rábias calhadas

*

Todo l que ten la cara de la rábia i nun alhebanta la boç.

René Char, Fureur et Mystère
Traduçon de Fracisco Niebro


[an francés:
Tout ce qui a le visage de la colère et n’élève pas la voix.]

Las Grácias

*

Son quatro las Grácias, porque a las trés antigas
s'ajuntou outra yá cachico, inda aceçonada de perfumes:
la feliç Berenice, la mais relhuziente de todas,
i que até las Grácias, sien eilha, nun serien Grácias.

Calímaco [Cirene, 305 a.c. - 235 a.c.]
Traduçon de Fracisco Niebro, cun assento na traduçon de l griego por Albano Martins [Do Mundo Grego Outro Sol. Antologia Palatina i Antologia de Planudes, ASA, p. 32].

Fonso Roixo

Pregúntan-me quien será
L ambersador Fonso Roixo.
You respondo: Sei alhá?
Mas cumo inda mais que un coixo

Bien s'agarra un mintiroso,
Lhougo debrebe acrecento,
Antre sério i melindroso:
Ye un almanecha q'andrento

An beç de tripas ten bersos.
I dá-me cabo de l caco
Anquanto ls bersos q'ancemba
Lhougo al papel nun le saco.

Nun sei por donde andará
Sou belhete d'antidade:
Mas qualquiera die yá l traio
I, se tubir, sue eidade.

Ls uobos de l ganso


Habie un home que tenie un ganso que ponie un uobo de ouro a cada die. Mas l home ampeçou a achar que solo un uobo por die era mui pouco, puis cuidaba que l ganso tenie ua mina de ouro na barriga. Ende agarrou nua faca, matou-lo i abriu, mas lhougo biu que era armano a todos ls gansos. Solo ende antendiu que habie matado la sue fertuna.

Porqui se bei que ser arganeiro solo atira para mal, de modo que quien todo quier todo perde.

(Fábula de Eisopo, amanhada, tamien na licion)



quarta-feira, 20 de junho de 2007

San Juan (1)

*

Sanjuanes: yerbas oulorosas ousadas nas fogueiras de San Juan [retrato de C. Ferreira]


San Juan, tan bun rapaç
Q'a cada anho nace moço,
Balei-me cula mie huorta,
Yá nun hai auga ne l poço.

Sembrei muito cebolhino,
Pus pumientos de ls queimones,
Lhebai-los até la mesa
Que bos dou mais ouraçones.

A ber se nun mos faltais
Astanho pa la fogueira,
Sien tener pio nas moças,
Que bos spéran na Parreira.

Quando las chamas bruáren
I spargíren ls sanjuanes
Sou oulor por to la rue,
Tomai cuidado culs panes

Que puoden arder an claro.
Cumo nunca stais cansado,
I na segada quedais
A la selombra deitado,

Bá a ber se fazeis algo,
Que la bida anda mui mala:
Qualquiera die, a saltar
Fogueiras, nun hai quien sala.

Ponei-bos listo! Datrás
Todo mundo bos querie:
Agora nun sei que passa
Que buossa fiesta nun ye

La mesma que datrás fui.
Tanto tiempo hai que nun bi
Saltar l fuogo i dezir
Sarna an ti salude an mi.

Talbeç yá nun haba sarna,
Mas digo-bos you, anton,
Que la salude ye pouca
I ls males mais de mil son.

Talbeç todo esto mos benga
- Mas you sei que naide l nota -
De faltar cantiga i bersos
Que fazie tiu Quito Cota.

Ouraciones ambersaba
I pedie pa le traieres
Todo de l buono pul campo,
Cumo se furas tu Ceres.

Agora tocou-me a mi
De tous bersos l'anquemenda,
Por m'aparecer a ti:
Dous boubicos sien eimenda...

Fonso Roixo

terça-feira, 19 de junho de 2007

Siempre l tiempo

Quien nunca queda na nuite
Puosto an sues ancruzelhadas,
Talbeç nunca andrento scuite
Bozes que bózian calhadas.

Yá s'achega la manhana
Nunca l tiempo acunha l uolho:
De drumir nun me dá gana,
Mas nunca star spierto scuolho.

Por bien que la nuite sperte,
Ralamente acuolho l'alba:
Tanto ambeijo l sou nacer,
Que l suonho ye quien me salba.

Ai, bersos que l tiempo lhieban,
Ai, tiempo que ls bersos trai.
Quédan ls bersos, mas l tiempo
Naide l prende i siempre bai.

Mas ls bersos siempre atéiman,
Nua matacion sien bordas:
Sien eilhes ls dies me quéiman,
Son bersos preguntas xordas.

Fonso Roixo

Odas de Ricardo Reis (004)

L dius Pan nun se morriu,
Cada arada que amostra
A las risas de Apolo
Las tetas znudas de Ceres –
Cedo ou tarde bereis
Por alhá aparecer
L dius Pan, l eimortal.

Nun matou outros diuses
L triste dius crestiano.
Cristo ye un dius a mais,
Talbeç un que faltaba.
Pan cuntina a dar
Ls sonidos de sue fraita
Als oubidos de Ceres
Stiraçada puls campos.

Ls diuses son ls mesmos,
Siempre claros i serenos,
Chenos de eiternidade
I çprézio por nós,
Traiendo l die i la nuite
I las colheitas douradas
Sien ser para mos dar
L die i la nuite i l trigo
Mas por outro i debino
Perpósito al calhas.

Fernando Pessoa [Odes de Ricardo Reis]
Traduçon, para mirandés, de Fracisco Niebro


[an pertués:
O deus Pã não morreu,
Cada campo que mostra
Aos sorrisos de Apolo
Os peitos nus de Ceres –
Cedo ou tarde vereis
Por lá aparecer
O deus Pã, o imortal.

Não matou outros deuses
O triste deus cristão.
Cristo é um deus a mais,
Talvez um que faltava.
Pã continua a dar
Os sons da sua flauta
Aos ouvidos de Ceres
Recumbente nos campos.

Os deuses são os mesmos,
Sempre claros e calmos,
Cheios de eternidade
E desprezo por nós,
Trazendo o dia e a noite
E as colheitas douradas
Sem ser para nos dar
O dia e a noite e o trigo
Mas por outro e divino

Propósito casual.]

L mais alto cantar de Salomon(XIX)


Quien ye esta que s’alhebanta cumo l’alba

fermosa cumo la lhuna

relhuziente cumo l sol

terrible cumo ls eisércitos?

segunda-feira, 18 de junho de 2007

apories

Nun gustaba que la tierra fazira
pouco del,
la fuorça de ls milagres de colheitas
yá na fin.
Scapou-se, que eimigrar era l camino
de bibir.

Agora l'alma toda quedou chena
de suidade.
Nun quier tornar a oubir aqueilha risa
de la tierra.
De nun poder ou nun querer tornar,
sien fin chora.

Uns cun fé an milagres nun salírun,
tamien chóran.
Séntan-se todos nas ancruzelhadas
de ls caminos
I spéran que la scuolha abaixe dreita
pa l sou mundo.

Farcisco Niebro

Quadras suoltas


Que fuorça mos puxa siempre
A bidas que nun tubimos
I un die deixemos, por scuolhas
Que, al fazé-las, mos fazimos?

A las bezes tantas ganas
Andrento de nós calhamos,
Que bidas, tamien galanas,
Sien bibir cun nós lhebamos.

Tanta cousa que bal nada,
Mas nós damos-le amportança:
La bida queda parada
I nien l mundo assi abança.

Fonso Roixo

domingo, 17 de junho de 2007

L lhobo i l lhion

Ua beç un lhobo abocou ua canhona i lhebou-la pa la sue madrigueira. Quando iba pul camino dou de caras cun un lhion sfamiado que le roubou la canhona. «L quei, dixo-le l lhobo al lhion, anton nun tenes bergonha de roubar a un cidadano hounesto?» L lhion botou-se a rir i dixo-le: «Lhadron you? Nun me digas que fui l tou amigo pastor que te oufreciu la canhona por bias de la tue hounestidade!».

Bien diç l dito: lhadron que rouba a lhadron tem cien anhos de perdon; ou, anton, al pícaro, al pícaro i médio.

(Fábula de Eisopo amanhana i la licion adaptada)

Ambersamientos

*

Tanta auga que hoije chobiu,
Nien saliste de la puorta:
Fui un modo de çcansares,
Regou-se sola la huorta.

Dízen que habie cuntrabando
Na raia datrás. Mal daba
Pa bibir. De beç an quando,
Por nada alguien s'amolaba.

A la salida de missa,
A Dius muita giente squece:
La santidade n'eigreija
Lhougo na rue zaparece.

Un die, hai yá muito tiempo,
dixe-te adius i sali:
Bien bezes tornei acá
A saber de l que perdi.

Fonso Roixo

sexta-feira, 15 de junho de 2007

L benado i l cabalho

Ua beç, un benado i un cabalho çcutírun i andubírun a porradas para ber quien quedaba cun un cierto cerrado. Na fin benciu l benado i botou l cabalho de l cerrado para fuora. Mui anrabiado, l cabalho fui-se a fazer queixa al lhabrador i a pedir ajuda. Ende l lhabrador dixo-le: « Buono se quieres botar l benado de l cerrado para fuora, tengo que te poner un freno i ua sela ne l lhombo; apuis tengo que me chubir anriba de ti cun ua spada na mano i pormeto-te que l benado nun lhieba a melhor». Assi fui i l benado tubo que salir de l cerrado. Mas, dende palantre, l cabalho quedou scrabo de l lhabrador.
Porqui se bei que cada un debe fazer por resolber ls sous porblemas i nunca puode aceitar caier nun peligro mais grande, que l bai a atermentar to la bida, solo para resolber un pequeinho porblema.

(Fábula de Eisopo, amanhada).

L mais alto cantar de Salomon(XVIII)

Sós fermosa amiga mie cumo Tirsá
guapa cumo Jarusalen
terrible cumo un eisército cun sous pendones a sboleixar
zbia de mi ls tous uolhos
que me fázen mal

l tou pelo ye ua piara de cabras
que abáixan de Galaad
tous dientes son un tagalho de canhonas
que chúben de l lhabadeiro
i todas eilhas páren de dous an dous anhos
i nin ua ye machorra
tues sienes son cachas de meligrana antre l tou pelo

sessenta son las reinas
uitenta las cuncubinas
las moças nun ténen cunta
naide s’acumpara a la mie palomba la mie purfeita
sin eigual para sue mai la scolhida de la que la pariu
bírun-la las moças i chamórun-le bienabinturada
i dán-le lhoubores reinas i cuncubinas.

quinta-feira, 14 de junho de 2007

Arte poética

Mirar l riu feito de tiempo i auga
I lhembrar que ye l tiempo un outro riu,
Saber que mos perdemos cumo l riu
I que pássan ls rostros cumo l’auga.

Sentir que ye l belar un outro suonho
Que suonha nun sonhar i que la muorte
Cun miedo a nuossa chicha ye la muorte
De cada nuite, que le cháman suonho.

Ber ne l die ou, anton, ne l anho un símbolo
De ls dies todos de l home i de ls sous anhos
Cumbertir la grande oufénsia de ls anhos
Nua música, un rugido i un símbolo.

Ber na muorte l suonho, i ber ne l çponer
Un ouro triste, assi ye la poesie
Que ye eimortal i probe. La poesie
Torna cumo l’alborada i l çponer.

A las bezes nas tardes ua cara
Mira-mos bien deç de l fondo dun speilho;
L’arte debe de ser cumo esse speilho
Que mos amostra nuossa própia cara.

Cúntan que Oulices, farto de prodígios,
Chorou d’amor quando al loinje biu Ìtaca
Berde i hounesta. L’arte ye essa Ítaca
De berde eiternidade, i nó prodígios.

Tamien ye cumo l riu anterminable
Que passa i queda i ye cristal dun mesmo
Heiráclito ancustante, que ye l mesmo
I outro, cumo l riu anterminable.

Jorge Luís Borges
Traduçon, para mirandés, de Fracisco Niebro



[an spanhol:

Arte Poetica

Mirar el río hecho de tiempo y agua
Y recordar que el tiempo es otro río,
Saber que nos perdemos como el río
Y que los rostros pasan como el agua.

Sentir que la vigilia es otro sueño
Que sueña no soñar y que la muerte
Que teme nuestra carne es esa muerte
De cada noche, que se llama sueño.

Ver en el día o en el año un símbolo
De los días del hombre y de sus años,
Convertir el ultraje de los años
En una música, un rumor y un símbolo.

Ver en la muerte el sueño, en el ocaso
Un triste oro, tal es la poesía
Que es inmortal y pobre. La poesía
Vuelve como la aurora y el ocaso.

A veces en las tardes una cara
Nos mira desde el fondo de un espejo;
El arte debe ser como ese espejo
Que nos revela nuestra propia cara.

Cuentan que Ulises, harto de prodigios,
Lloró de amor al divisar su Itaca
Verde y humilde. El arte es esa Itaca
De verde eternidad, no de prodigios.

También es como el río interminable
Que pasa y queda y es cristal de un mismo
Heráclito inconstante, que es el mismo
Y es otro, como el río interminable.]


Odas de Ricardo Reis (003)

Coronai-me de rosas,
Coronai-me de berdade
De rosas –
Rosas que s’apágan
An rostro a apagar-se
Tan temprano!
Coronai-me de rosas
I de fuolhas brebes.
I bonda.

Fernando Pessoa [Odes de Ricardo Reis]
Traduçon, para mirandés, de Fracisco Niebro


[an pertués:
Coroai-me de rosas,
Coroai-me em verdade
De rosas –
Rosas que se apagam
Em fronte a apagar-se
Tão cedo!
Coroai-me de rosas
E de folhas breves.
E basta.]

quarta-feira, 13 de junho de 2007

Mentes Fertuna quijo que tubisse


Mentes Fertuna quijo que tubisse
Sprança de haber algun cuntentamiento,
L gusto dun suable pensamiento
Fizo que sous eifeitos you screbisse.

Mas tubo miedo Amor que abiso disse
La mie scritura a algun juízo eisento,
Scureciu-me l angeinho cul termiento,
Para que sous anganhos nun dezisse.

Á bás que Amor oubriga a star sujeitos
A tan çfrentes buntades! Quando lirdes
Neste lhibrico causos tan dibersos,

Berdades puras son i nó defeitos;
I sabei que, cunsante amor tubirdes,
Assi antendereis tamien mius bersos.

Luís de Camões
Traduçon, para mirandés, de Fracisco Niebro (2002)


[an pertués:

Enquanto quis Fortuna que tivesse
Esperança de algum contentamento,
O gosto de um suave pensamento
Me fez que seus efeitos escrevesse.

Porém, temendo Amor que aviso desse
Minha escritura a algum juízo isento,
Escureceu-me o engenho co tormento,
Pera que seus enganos não dissesse.

Ó vós que Amor obriga a ser sujeitos
A diversas vontades! Quando lerdes
Num breve livro casos tão diversos,

Verdades puras são e não defeitos;
E sabei que, segundo o amor tiverdes,
Tereis o entendimento de meus versos.]


Santo Antonho

Santo Antonho salbou l pai
De morrer na forca un die;
Agora l perdido que hai
Ten d'achar. Ye picardie

Nun poder acunhar uolho:
Cuitado, ten bun remédio!
Al menos assi ne l cielo
Nunca se queixa de tédio.

Dízen que sou nome cierto
Ye Fernando de Bulhões:
Ninos, deziemos na scuola,
Ye capado «dos colhões».

Eiqui teneis la rezon
Que sou nome nun se perda:
Pus para nós un bulhon
Ye un muntonico de merda.

Fonso Roixo

L perro bielho i l duonho


Habie un home que tenie un perro cheno de bida, que andaba cul para todo l lhado, caçaba i gustaba muito del. Un die, l perro quedou bielho, yá nun era capaç de fugir debrebe, de caçar i de acumpanhar l duonho. Este, antoce, passaba l tiempo a dá-le túndias de meia nuite. Ende, l perro dixo-le un die al duonho: «Miu amo, tengo tan buona gana cumo datrás, mas las fuorças yá nun me acumpánhan i stou sien dientes. Bien me puodes dar que nun adelantra, que yá nun stou capaç: stou bielho i la belheç nun ten cura».

Porqui se bei que tener amo ye ua cousa mala, mas l pior ye chegar a la belheç i quedar dependiente de ciertos çacanas a quien an nuobos se fizo bien, mas que son squecidos, malos, mal agradecidos i sien ua punta de bergonha.

(Fábula de Eisopo, amanhada i cun moral nuoba anteiramente sacada mi).