sexta-feira, 31 de dezembro de 2010

Cuorpo i Alma


L Salgado fui spulso de la Cumpanhie. Fui cunsidrado andeseable. Naide le dá trabalho... Na tierra del tamien nun l quieren...
Miséria ne l cuorpo todo i n'alma!
Até ne l pedir mete rábia. Quando l beio aparecer, quedo nerbioso, dá-me gana de correr cun el. Adepuis, adomino-me. Mas bou dezindo:
- Arranjai trabalho. Mexei-bos. Quereis que l trabalho baia a tener a la buossa barraca?
- Solo ua sumana mais...
- La Cunferéncia nun puode.
El abaixa la cabeça i diç:
- Para adonde hei de ir?
Dá-me l'ampression que este zabafo le sal de l cuorpo todo.
Quando se fui, l silenço de ls sous passos cansados tomou cuonta de mi.
Manhana, bou a casa de l Salgado

20 de Abril de 1957

Telmo Ferraz, O Lodo e as Estrelas

quarta-feira, 29 de dezembro de 2010

Ne l lhombo de la presa


La barraige de l Cabril stá ua marabilha!
Ls bejitantes quédan antusiasmados!
Que técnica! Que harmonie de lhinhas! I la presa tan azul, a refletir nas bordas las casas, las arbles i las flores!
Ancanto!
Puis neilha l Ramalho agarrou ua selicose, quando martelheiro i capataç ne ls tunes. Stá quaije nas últimas.
Un die, ben-le l'eideia de se matar.
Noutro, queda mei boubo.
Noutro, anima la mulhier i ls filhos.
Noutro, sal de la barraca, tira la gorra i... pide smola.
Que bergonha para nós!
Quando, na nuossa tierra, la reforma i la assesténcia a que l Ramalho ten dreito?
Que guapa stá la barraige de l Cabril!
An dies claros, podemos-la ber refletida nas augas.
Quando alhá passo, beio siempre a boiar, ne l lhombo de la presa, ls boches de l Ramalho.

5 de Abril de 1957

Telmo Ferraz, O Lodo e as Estrelas.

quinta-feira, 23 de dezembro de 2010

Primaberas



Sol... claridade. Arbles i yerbas a gustar. Panes berdes. Las fuolhas de ls carrascos, siempre ciertas nas formas i ne l tiempo, nien se méxen. Parece que stan a buer l'amla de l sol, an céleces de lhírios. L ambierno nun las bota abaixo: son siempre. Andrento ls cerrados, las scobas parece que drúmen. Pula cierta stan a treminar cula seiba la salida calhada de sous anfeites brancos. Ls paixaricos, que cun nós agárran las giladas, jógan las necras, cun ls raios de sol calentico.
Neste die coinci l Armindo, çcalço, roto, puorco. Traie al quadril un armanico quaije amplache.
- Anton, Armindo?
El abriu para mi ls uolhos brancos. Uolhos brancos...
- Armindo!
Dou un passo.
- Quantos armanos tenes?
- Cinco.
-Tou pai trabalha?
- Pala i pico.
Binte i cinco?
- Solo binte, trabalha uito horas.
Binte... binte... binte...
Ls raios de l sol quejírun jogar cun l sou pelo de punta. El nun sentiu. I you... atirei l oulhar pa ls picones de l riu.

3 de Abril de 1957

Telmo Ferraz, O Lodo e as Estrelas





quarta-feira, 22 de dezembro de 2010

El i la manhana



Bieno antes de l sol benir. Abri. Beiços gordos, uolhos redondos i un cachico salidos, pelo çpeinado.
Ua manta de carambelo puls campos.
Las arbles, amouchadas.
Colado puls nebros, l sol ampeçou a nacer.
Friu i a tembrar, l braço stendido.
- Antrai.
- Sou planton dua caserna. Ganho trinta milréis. Tengo mulhier i trés felhicos na tierra. Nun tengo denheiro para pagar esta receita.
Quando se fui, quedei a mirar ne l lhençol de carambelo las seinhas de sous passos temerosos.

10 de janeiro de 1957

Telmo Ferraz, O lodo e as Estrelas

terça-feira, 21 de dezembro de 2010

Buoltas apertadas



Fui-le a lhebar fruita al Araújo. Dou-le la risa... i dixo-me que se staba a sentir melhor, que l «Pantopon» l cunselaba, que inda se querie poner a pie para benir a mie casa. Santas eilusiones!
Quando sali, jogában, a la puorta de l casulho, quatro garoticos: un sien calças, outro puorco i dous mais ajeitadicos.
- Sinto uns sgárrios mui fuortes - habie dezido l Araújo.
Bien ls bi, relhuzientes, splanchados nua traba bielha.
Pula cierta, ls sgárrios de onte yá stan an puolo i a ser maçcados debrebe puls boches tenricos daqueilhes einocentes!
Delantre l casulho, abre-se la faia medonha, cun dientes de cantarie, de las arribas de l Douro. Lhadeiras quaije a pique, eiloquentes, ancandiladoras.
Qual serie la reaçon de la sociadade, se you botasse l Araújo de la faia abaixo i le pegasse fuogo a la barraca?!
Ua abetarda daba buoltas, porriba de mi. Quedei a mirar para el, a pensar ne l bolo prainado i mui alto de ls alcaforros.

7 de janeiro de 1957

Telmo Ferraz, O Lodo e as Estrelas




segunda-feira, 20 de dezembro de 2010

Cuonta de Natal



Nun hai pingas d'ourbalheira.
La tierra stá seca.
La yerba, branca.
Stende-se puls campos un lhençol de friu. Adonde l'alma de ls campos?
I an que cantico de ls lhumes de ls Oubreiros stá l Natal?
Las barracas nun ténen chupones...
Por adonde antrará l Menino Jasus?
Andrento, nun hai murilhos nien çapaticos! L bando anda çcalço.
Na rue, l manto branquíssemo acubre todo deixando mais friu l coraçon de las piedras.
Nun tenemos Eigreija! Nun tenemos campanas! Nun tenémos persépio!
La Missa fui nua sala grande... Bieno la Birge i trouxo l Menino. Muito menino recebiu l Menino. Al fin sumiu-se.
Quedei atrapalhado. Preguntei adonde bi lhuç i música:
- Por eiqui nun passou.
Agoniado, corri pa las barracas de l acampamiento.
Bati a la puorta de Mariana:
- Biste l Menino Jasus?
- Passou por eiqui i pormetiu tornar.
Antrei an ca de l martelheiro Araújo, que ten ls pulmones çfeitos:
- Stubo eiqui?...
- Stubo i pormetiu-me un persente!
- De berdade?
- Ne l Cielo.
Sali nua fugida. Passei por todas las barracas. El habie siempre acabado de salir.
Cansado, sentei-me nua piedra.
Senti un roçar lhebe. Era El...
- Senhor! Tenie un bolho-rei para Ti...
Dou-le la risa.
- Cerrórun las puortas! Nun ténen chupon. Diç-le que guardo ne l Cielo todos ls persentes deste Natal!

25 de Dezembre de 1956

Telmo Ferraz, O Lodo e as Estrelas





domingo, 19 de dezembro de 2010

L ancantador de fogueiras

Fogueira de Natal - Retrato de Carlos Ferreira (2008)



Crece la carambina i sues raízes speta
de cristal,
nuites sien lhuç abaixórun a sorber
to la calor,
purpara l silenço la passaige de la muorte
cun sou friu;

nada puode parar esta peciçon que seclos quejírun
atamar,
i todos ls diuses neilha metírun sou zaspero
de cobardie,
i l pai de todo, Sol, sue rábia yá sien fuorça
de belheç;

nun percísan ls homes de fogueiras para nada,
solo ls diuses,
i quando eilhas s'úpen nuite arriba, assóman-se
a las streilhas,
i scúitan l ancantador a assoprá-las
cun sue gaita:

siempre para scamugir la muorte cierta de ls
andebles diuses,
ls homes sacórun de sue pouca bida un
ranco de calor,
l fuogo que puode mantener bibas essas semessugas
mais un anho:

quien del mesmo saca bida para mantener
tantos diuses,
siempre tamien le sobrou fuorça para rumper
todas las crises,
i ye la fogueira argolha an cadena que nun
se ha de scachar.


Fracisco Niebro


diário 63

dá un grande gusto ber las berças, yá adundiadas pula gilada, doces i tienras; yá uns anhos que nun crecien cumo astanho i nun dórun cun eilhas ls brugos; que si me custou a poné-las, que si me sáben agora, cumo ténen bien seguido l camino antestinal; an dies de delores i nuites de spertina delorida, tráien-me las berças sfergantes buonos: quien dezirie!




L braço bambo


Hoije, apertei-le l braço al Araújo, para lo amparar; senti-lo duro i bambo.
To l die pensei ne l braço del - bambo i duro.
Mesmo agora cuido que l beio, suspenso ne l aire, porriba l staleiro i l bárrio, duro i bambo.
A quien apunta? A quien acusa?
Tengo miedo.
Naquel die, quando stouráren foguetes i houbir bencion, çcursos i bodas... l braço bambo i duro apuntará.
A quien apunta? A quien acusa?
Tengo miedo.
Acusa-mos a todos.

5 de Nobembre de 1956

Telmo Ferraz, O Lodo e as Estrelas

sábado, 18 de dezembro de 2010

cuonta nana (5)


Yá era tarde quando se drumiu, a pensar quei habie de poner ne l persepe de l’eigreija cumo prenda pa l menino jasus, que le deixara dous arrebuçados ne l çapatico. Sonhou cun ua grande nebada, que todo acubriu de branco, até l suolo de l’eigreija an pie l persepe. Antoce, fizo un caramonico de niebe i oufreciu-se-lo al menino jasus, porque el era mui pequerrico i nun era capaç. Staba el a mirar pa l caramono i biu ua risica ne l menino de l persepe. Fui ende que la mai l chamou:

- Lhebanta-te debrebe. Ben a la jinela se quieres ber...

Era ua nebada tan grande cumo la que habie ne l suonho del. Bestiu-se a la priessa i fui-se nua fugida a l’eigreija, inda sien naide a aqueilha hora. Fui chubindo debagarico i alhá staba l caramonico branco i l menino a dá-le la risa. Tamien a el le dou la risa. Zdende passou a acraditar an milagres, inda quando, yá moço, le bieno a la cabeça que poderie ser un caramonico de niebe feito de barro pintado de branco.



Quien matou a Manuol?



Un aire fuorte zurzie ls nebros i ls carrascos. Tiraba de las peinhas la polareda de l die. Cheguei a casa, a meia nuite. Nun lhadrában perros. Ne l quarto, anriba ua cadeira, dous ambrulhos. Un traie un papel - «pa ls malos que stan a passar friu».
Senti-me repunsable pul friu que ls Malos stában a passar. Agarrei las mantas nun braço i sali.
Las streilhas relhuzien.
You iba triste... triste... triste...
Porquei? Por nun sentir yá hai mais tiempo l friu de ls Malos? Nun sei.
Bati debagarico, para nun spertar la tristeza i l delor. Eilhas sanlhuçórun i la puorta abriu-se. Manuol staba an pie l lhume, sentado ne l catre.
- Nun puodo star deitado... - dixo, als cachicos, agoniado, mui agoniado, uolhos puostos an mi.
Cada minuto botaba ua cabaca al lhume, cun miedo que la chama s'acabasse.
Quedei a mirar la chama.
Quando sali, ua nubre de tristeza metiu an mi l scuro de la nuite.
Antes que l sol rumpira, Manuol deixou caier la cabeça subre l peito, scuciu-se pul catre i... morriu-se. Quando ardiu la redadeira cabaca, quedou todo scuro.

4 de Nobembre de 1956

Telmo Ferraz, O Lodo e as Estrelas




sexta-feira, 17 de dezembro de 2010

L grande barranco



La Delfina ten cinco filhos.
Eiqui hai dies, dixo-me na cara que nun querie tener mais, que fazie por nun tener mais, que nun podie tener mais.
- «Beio-me i deseio-me pa le matar la fame als que yá tengo!... Las ricas, que ténen que le dar, nun ls quieren i hei de queré-los you?»
La Delfina nun tenerá mais filhos. Tapou las fuontes de la bida. Nun mais bai a sentir ls delores de parir i las alegries de mai. Nun le bai a dar mais filhos a Pertual, al mundo, a l'eiternidade.
Ls Oubreiros quieren la boç de Cristo.
La boç del bate, mas nun passa.
Queda un retombo al loinge.
L ourdenado que nun chega ye un barranco.
Quien pon barrancos?
Cada un cuida que ye outro.
Mas... somos todos.

18 de Outubre de 1956

Telmo Ferraz, O Lodo e as Estrelas

quinta-feira, 16 de dezembro de 2010

Araújo



La barraca de l Araújo stá buolta a todos ls aires. Ten paredes de palo i un telhado de sacos de papel. L aire entra por todas las frinchas a fazer l sou saludo questumado - i las boteiras son mui curjidosas. A ua squina, l catre; noutra, l lhume. I anriba dua arca, dues malgas, un garfo i ua garrafa. Que simples i probe l bibir de l Araújo!
Del, solo la mai. Stá loinge i pide l sustento del.
De la barraca del, beio plantaformas cun material, filos, cabos, gruas i homes.
Oubo todos ls rugidos. Çtingo bien ls martelheiros ne ls tunes.
Fui naqueilhes i noutros que l Araújo trabalhou quatro anhos.
Agora, stá eiqui al miu lhado, nesta barraca eimunda.
Stá a tossir, a tossir, a tossir...
Nien las máquinas, nien las plantaformas, nien ls buracos lo sínten.
Ls antigos cumpanheiros de trabalho del tamien nó!
Las Cumpanhies, que le maçcórun ls boches, tamien nun dan por el!
Alguns amos, quando ls animales de casa yá nun sírben arríman-los a ua squina, mas dan-le de quemer até que se muorran.
Pa l Araújo, nun hai essa piadade.
I nun ye la piadade que le ye debida, mas la justícia.
Morre-te debrebe, mártere Araújo...
Mira que las fuolhas ampécan-se a caier.
Nun tengas rábia.
Cristo ha de te abraçar, antes i apuis de la tue muorte.




quarta-feira, 15 de dezembro de 2010

Lhuzir

Luzir un pertués antre pertueses, i inda porriba cula sue lhuç, ye cousa mui deficultosa na nuossa tierra

Padre António Vieira, Sermões




Abismo

Yá bistes un abismo? La fundura, las arribas, l todo, l nada?
L mundo deilhes ye un abismo scuro i çcoincido.
Yá ls bistes a caminar, a buer, a falar?
Yá ls bistes a quemer dun tacho, cula mulhier i ls filhos?
Yá ls bistes a chorar, por nun tener pan?
Un home a chorar!
Yá bistes chorar un home?
Yá ls bistes rotos, de camisa puorca i receita na mano, sien tener denheiro para remédios?
Yá ls bistes borrachos i atrás de putas?
Arribas, funduras, selombras, scuro... abismo!
L mundo de la Classe Oubreira, çcoincido i squecido!
Cun falta de Dius i de pan!
L Einácio ten seis filhos, son uito pessonas a quemer - i ganha 20$00 por die.
Que come l Einácio i ls filhos?
Mais sanatórios...

1 de Outubre de 1956


Telmo Ferraz, O Lodo e as Estrelas

terça-feira, 14 de dezembro de 2010

Manuol


Stá a spera de ls Seguros i de las Caixas. Yá dous anhos que la selicose l botou abaixo. Ls Tribunales de l Trabalho dórun-le rezon: i ls Seguros bírun-lo a raixiç. Bírun-lo muita beç i por todos ls lhados. Apuis, dórun-le remédios i que sperasse l andar de l porcesso.
Ende, Manuol ampeçou a tomar remédios puls braços i a passar fame pula boca.
Esto, hai dous anhos. Hoije, Manuol drume nuas palhas, cula sue jiqueta puorca. Faç l caldo nua panela, a ua squina.
L porcesso stá a andar...
Dixo-le l dr. Delgado que todo iba bien. I quanto trabalho ten dado! Quanto papel screbido! Quanta assinatura!...
Quei come?
El solo tenie l sou oufício.
Nun puode trabalhar.
Nu ten pan.
Stá a quedar delgadico, quaije solo le beio ls uolhos i la jiqueta puorca.
Manuol que spere... L porcesso del stá a andar.
La Cumpanhie de Seguros tamien spera... que el se muorra.

25 de Setembre de 1956


Telmo Ferraz,
O Lodo e as Estrelas

sexta-feira, 10 de dezembro de 2010

L carton



Benírun de las minas.
L calantriç nun ye de Oubreiros, ye de pedintes.
Amostrórun-me l carton. Na cápia, l nome, l númaro i zuito milréis por die.
Qual ye l home que come solo dieç milréis por die?
Sóbran uito. Son pa la mulhier.
I ls filhos? I l bestir? I la renda de casa? I l cunfuorto? I ls remédios?
Adonde se passa esto?
Ne l nuosso mundo. Ne ls nuossos dies. Ne l nuosso Crestianismo.
Estes dous Oubreiros benírun a saber de mais dous milréis por die.
Ai! ls nuossos rótelos i las nuossas bandeiras!

2 de Agosto de 1956

Telmo Ferraz,
O Lodo e as Estrelas





quinta-feira, 9 de dezembro de 2010

De l Alanteijo

La Oulímpia trai siempre la casa bestida de branco i ls filhos lhimpos.
- Nun barras, «sô moça»; por este andar, lhiebas la tierra toda.
Eilha pousou, a ua squina, l bardeiro de scobas. Se tubisse ua casica cun sobrado... andarie siempre an fiesta, cumo las almendreiras frolidas de la sue tierra.
El, sentado anriba la cama miraba la panela que ferbie.
Ua racica de sol antrou, a çpedir-se. Naquel sfergante, ne l sou Alanteijo querido, muitas racicas de sol fazien-le las redadeiras festicas als panes dourados. Starie l Fonso a pensar ne ls panes i panes i panes? Ls sous pequeinhos uolhos a nabegar porriba la bastidon de las spigas douradas!
Que barquito ancantado!
Óndias de suonho!
I l rugido seco de las arreganhas?!
El nunca tubira ua senara...
Solo máquinas, fierros, quinzenas i barracas! Sentie-se acabado. Yá cinco barraiges le habien passado pul lhombo, cun todo l peso de todos ls dies.
- Stás a drumir? Agarra l filho. L Chico ben a cenar cun nós.
La racica scapou-se.
L Chico antrou.
Cenórun.
Naqueilha hora, alhá loinge, las senaras stendien las mantas na prainada, para drumírun la nuite toda dun suonho.
10 de Júnio de 1956
Telmo Ferraz, O Lodo e as Estrelas

L barracon de Dius

Adonde ye la Missa?
Adonde stá Cristo?
An que altar se poneran las froles de ls jardins?
A que sítio, ls que áman l Mestre, eiran a tener cun El?
Assopra un aire fuorte. La nuite bai alta.
«Adonde stá l Mestre, armano aire?»
I sinto, na boç de l aire, mil marmúrios de mil sonidos de muita campana. I beio las selombras de campanairos simples... i bénen... i abánçan... até ls lhuzes de l bárrio las rasgáren an fitas.
La Missa ye nun barracon. Quatro paredes de piedra, cinco bigas i un telhado.
A serbir de fondo a la mesa de l altar i a Nuossa Senhora, un Oubreiro puso un guapa colcha azul.
13 de Maio de 1956
Telmo Ferraz, O Lodo e as Estrelas

quarta-feira, 8 de dezembro de 2010

Cristo stá alhá


Ls mius butes marcórun ua andadura mais séria.
Passei un restroilho i meti-me nun carreiron que lhieba al bárrio de l staleiro.


«Bés, Senhor, aqueilhes picones afilados, que nácen ne l riu i ténen siempre priessa de chegar a la punta de riba de las arribas?
Nunca habies bido aqueilhas peinhas, tan solenes i calhadas, cumo Tu ne l sacrairo?
Porque stás siempre ne l sacrairo?
Hoije roubei-Te; sós lhibre cumo you.
Bamos a dar banho al Douro? Cumo el stá guapo! Eiremos pul aire... apararemos al meio... i quedaremos to la manhana a jogar cul bruído de l'auga!
Fala!
Quando eras pequerrico, falabas muito i jogabas a la china na preça de tue casa!
An que poço daprendiste a nadar?»


L sol batie nas casicas de ls Oubreiros. Las mulhieres fazien las lhimpezas.
Benien até mi todos ls rugidos de l staleiro. Tube la tentaçon de le dezir al Mestre se querie dar un passeio pula barraige, amostrarie-le... mas quei?! Pareciu-me que tenie calor i priessa de se refrescar ne l sangre sfarrapado de l Lagares.
Passei por ua casa de madeira. Meti-me por ua caleija, antre dues peinhas. Apuis de binte passos, apareciu, a mius pies, banhado pul sol, l telhado de la casa de Lagares - un telhado de sacas de papel.
Antrei. Pus la mie gorra anriba un talho. Stendi ls corporales anriba la gorra. Nun habie belas. L lhume daba lhuç i calor. La cama queda mesmo an pie l lhume.
Sentou-se na cama i ampeçou a tossir i a rezar.
- Stás sereno?
- Si, senhor.
- Quieres recebir l Senhor?
Puso l mirar del an mi... tan dóndio! tan meigo! tan triste!
- Quiero muito recebir a Nuosso Senhor.
- Que l Cuorpo Del guarde la tue alma pa la Bida Eiterna.
Squeci l Ritual. Dixe-le cousas an pertués. Sali.
El quedou sentado ne l catre, cul rosairico na mano.
Ls pulmones de l Lagares stan quaije çfeitos...

18 de Febreiro de 1956
Telmo Ferrez,
O Lodo e as Estrelas.



segunda-feira, 6 de dezembro de 2010

Que nun haba rábia



Que nun haba rábia,

que nun haba malandrice,

que l fuogo einútele s’apague;

que l home chuba,

que l home abaixe,

de l brício até la muorte, sereno.

Que nun haba rábia ...



Poema qechua

[serbi-me de la traduçon castelhana de José María Arguedas]




Pachacamac


Á Tierra Mai!

A tou filho,

l Inca,

aguanta-lo

anriba de ti,

sereno

i an paç.




Poema/ouracion quechua

[serbi-me de la traduçon de

Cristóbal de Molijo ‘el Cuzqueño’, 1573]




domingo, 5 de dezembro de 2010

Çpedida



Nunca te squeças, miu pequerrico,
nunca te squeças!
Cabeço branco,
faç-lo bolber;
auga de la muntanha,
ourrieta de l balhe,
que nunca se muorra de sede.
Gabilan, lhieba-lo an tues alas
i faç cun que buolba.
Niebe sien fin,
pai de la niebe,
nun lo firas ne l camino.
Aire malo,
nun le topes.
Auga de termienta,
nun lo agarres.
Nó, á faia,
terrible faia,
nun lo agarres çprebenido!
Miu filho,
hás de tornar
hás de tornar!


Poema an lhéngua quechua.
[Serbi-me de la traduçon castelhana de José Maria Arguedas, salida an
Lhiteratura Qechua, de Edmundo Bendezú Aibar, ed. unibersitária, Lima, 2003]