terça-feira, 30 de novembro de 2010

Quando chuobe


Achei-lo na strada. Caminemos a la par. Chama-se Ricardo i ye de l Marco de Canabeses.
Falemos de l tiempo i de cousas.
- Adonde bibis?
- Acolhá alantre, nun palumbar.
- I trabalho?
- Hai quinze dies que nun trabalho, por bias de chober... Tengo la mulhier i ls filhos a morré-se de fame.
- Stan ne l palumbar?
- Nó, quedórun na tierra. You bin i solo trabalhei un die.
- Que teneis quemido?
- Un cumpanheiro de Muncorbo, que bibe alhá cumigo, ten-me dado uns cachicos de pan; el tamien ye probe. Ambergonho-me muito de pedir.
I chorou.
Senti-me tan pequerrico, al lhado de l mártere Ricardo, que fiç ls mius passos mais lhebes, para sentir melhor l «ruca-truca» de ls çocos del abiertos.
Chobie. El iba cumo un pito.
Pensei: anquanto chobir, este Probe ten de quemer la lhama de ls caminos, cun l fiel que le trai la lhembráncia cuntina de la mulhier i de ls filhos.

24 de Dezembre de 1955

Telmo Ferraz, O Lodo e as Estrelas



segunda-feira, 29 de novembro de 2010

L martelheiro


Staba stendido na cama, a tossir. Acerca la cabeça, ua camisa bielha, anroscada. De minuto a minuto, lhebantaba la cabeça i botaba alhá sangre. Sangre de la boca, sangre de ls boches. Sangre que le passou pul cuorpo todo. L cuorpo de martelheiro, gasto i cansado i solo cun trinta anhos.
- Yá trabalhei na Canhiçada.
- I agora?
You digo l restro: quier ir pa la tierra del, cula mulhier i ls filhos - sanar ou morrer - i nun ten denheiro pa la biaige.
Quanto bálen ls boches del?
Naide compra ls boches de Antonho?
El ajudou a fazer l cunforto de muitas casas.
El ajudou a fazer la ganáncia de algues cumpanhies.
Lhebantai-bos. Tirai l chapeu.
Ye l Antonho que passa!

10 de dezembre de 1955

Telmo Ferraz, O Lodo e as Estrelas

domingo, 28 de novembro de 2010

culturas



L mais de las pessonas son anfluenciadas pula eiducaçon que recebírun. You creci nua aldé rural até als binte i trés anhos, altura an que deixei l'aldé i me fui para joanesburgo. Naturalmente... iba a las classes l mais de l anho, i tornaba a casa nas férias de júnio i de dezembre - las de júnio éran solo un més i las de dezembre de arrimado a dous meses. I l restro de l anho staba na scuola... I ende por 1941 quando tenie binte i trés anhos, bin para Joanesburgo i daprendi... a coincer l modo de bida oucidental i todas essas cousas. Mas... las mies oupeniones habien sido formadas ne l campo i... fui dende que me quedou l einorme respeito pula mie própia cultura - ua cultura andígena... Ye claro que nun podemos bibir sien la cultura oucidental , i fui assi que anteriorizei estas dues corrientes de anfluença cultural.

Nelson Mandela

L segredo

- Yá quemistes?

- Nó.

- Adonde drumistes?

- Ambaixo ua peinha.

Son eilhes i las peinhas!

Son estas, a abrir las alas para acolher ls filhos de Dius!

Conheço ua que acolhiu, andrento l coraçon, un probe oubreiro... Naide sabe l segredo, mas, to las nuites, alhá stan ls dous.

Conheço outra, que le abriu l rugaço a dous i a ua felhica! Esta queda antre eilhes i eilha. Nas nuites de aire, sinto andrento de mi festicas de l musgo, naqueilha carica tienra.

Bien háiades, á peinhas calhadas! Beio, andrento de bós, un coraçon que palpita.

25 de Nobembre de 1955

Telmo Ferraz, O Lodo e as Estrelas



sábado, 27 de novembro de 2010

un rural


Sabes que you sou subretodo un rural al modo de muitos de ls mius cuntemporánios, nacido i criado nua aldé rústica cun sous campos abiertos, bistas ancantadoras i aire puro. Anque antes de ser preso i cundanado, hai uito anhos, yá tubira bibido por uns binte anhos ua bida ourbana, nunca fui capaç de me lhibartar de las mies raízes rurales, i de beç an quando passaba algues sumanas na mie tierra natal cumo modo de rebibir ls tiempos felizes de la mie anfáncia.


Nelson Mandela [carta de 1/8/1970]




la lhembráncia



nas circustáncias an que agora stou [preso na cadena], pensar ne l passado puode ser de loinge mais eisigente do que mirar l persente i adebinar l camino feturo de ls acuntecimientos. Até ser metido na cadena nunca le dei l debido balor a la capacidade de la lhembráncia, la riestra sien fin de anformaçon que la nuossa cabeça puode cuntener.


Nelson Mandela [carta de 8/7/1985
]





L grande scándelo


Ganha binte i cinco milreis por die.
Al almuorço, come pan. Ls filhos cómen pan i ándan çcalços.
Al bé-los a maçcar, pensei na Buona Nuoba.
Las sobras de ls armanos ricos perténcen-le als armanos probes. Aquel que ten pan, deia-le de l pan del a Abel; aquel que ten çapatos, calce ls filhos de Abel; aquel que ten amor, ame a Abel.
Lhebantou-se l bruído judiu:
- Quien dixo esto? Ten de se morrer!
I morriu-se!!!
Fui un scándelo.
Nós, grimados por este scándelo, nunca mataremos a Cristo... Ye mais seguro tapá-lO cun dezires, pendones i papeles.

4 de Agosto de 1955

Telmo Ferraz, O Lodo e as Estrelas


sexta-feira, 26 de novembro de 2010

Preguntas (29)



quei queda de cada die na fin de l die?
seremos capazes de fazer esta pregunta a cada die i nun tener bergonha de la repuosta, anque sábamos que todo son nadas, mas de nadas bibimos i de nadas se faç la bida i l mundo ?


La mulhier de Pedro

Aqueilha barraca de la lhadeira siempre me feriu. Un die, meti-me por un carreiron i fui a tener alhá. A la puorta, muita muxinga. Cascas de patatas, restros de lheinha, papeles, cacos i bulhonicos de ls filhos.

Andrento, solo dous catres. Ls pais drúmen nua, cun ls filhos de cuolho. Na outra – ua niada de quatro. I a ua squina, l lhume.

Hai nesta familha, siempre de pies, dous grandes porblemas: l sustento de ls filhos, cula fraca jeira de l pai, i la ida a la scuola de ls mais grandes.

Pedro, quando la mulhier pariu l segundo, dixo-le meigamente que era buono nun tener mais. Eilha que si. Nun querie oufender a Dius i, al fin de cuontas, El habie de ajudar. Mas agora, quando Pedro le fala, queda mui triste, a pensar ne l pan i ne ls farrapos pa ls filhos.

Quien abalua l heiroísmo desta mulhier?

L uitenta por cien de las pessonas cháman-le bouba!

I la scuola? Ls mais bielhos quieren ir a scuola...

- SE faltamos, fázen-mos pagar las multas. Ls mais nuobos nun puoden quedar solos...

L home quier las sopas a tiempo...

Será este l prémio que ua mai recibe por le dar seis pertueses a la Pátria?

Quanto bálen seis pertueses?

4 de maio de 1955

Telmo Ferraz, O Lodo e as Estrelas.





falar de ls outros



Bou-me a atener siempre a la mie pormessa: nunca, séian quales fúren las circustanças, dezirei nada de ancumbeniente a respeito de las outras pessonas.


Nelson Mandela [carta de 1/3/1971].



quinta-feira, 25 de novembro de 2010

La mundiada

Hai uito dies que chuobe.

Tanta auga!

L riu bai dourado; arena menudica, barro i lhodo, marabilhas limadas i, dízen, ouro çfeito.

Creciu, crece i cuntina cada beç mais anrabiado. Anrabiado cun el mesmo, cun las peinhas i ls arbustos.

Las arribas afógan-lo!

El brua i baba-se!

Lhion cun rábia!

Quando las arribas, medrancadas, s’ancuolhen, el ancha, çcansa i perde-se an festicas pulas bordas cumo un cordeirico manso!

Ls homes i la técnica fazírun un buraco grandíssemo na borda de la mano dreita.

Sentiu-se ferido. Çcunfiou de las cuordas d'aço, de ls tubos, de tanto motor a rugir, de tanto home i de l barrenal anfernal, que an qualquiera altura le faç tembrar la spina.

Agarrou peito, mirou las bordas, galgou las ansecadeiras i... angulhiu l buraco.

Bingou-se. Quijo amostrar. Dou ua lhiçon.

Bi-lo! Nun le renhi. Tirei la gorra i quedei calhado, a reber ne l sou lhombo l pan de muita giente. Anque muito desse pan seia duro cumo las peinhas que l arróchan i anrábian.

Na parede de riba, a quinze metros de la borda, bi ua cruç de madeira a aparecer de las augas. L riu respeitou-la!

Pensei nas cruzes de cantarie de l praino mirandés i pedi-le al riu que nun las afogasse!

16 de febreiro de 1955

Telmo Ferraz, O Lodo e as Estrelas




quarta-feira, 24 de novembro de 2010

até

até que Dius ye çtruído pul mássimo eisercício de la belheza


[até que Deus é destruído pelo extremo exercício da beleza]


Herberto Helder [que fizo 80 anhos] A Faca não vorta o fogo

L gorro negro

L die passou-se. L més tamien.
Tengo miedo de ls dies. Tengo miedo de ls meses.
Cada die, ua cousa nuoba.
Hoije, ampressionou-me un home que me dixo tener siete filhos. Falou-me cun bergonha, retrocendo, al mesmo tiempo, culas manos lhargas, l gorro.
Hai trés sumanas que spera...
Porquei me ampressionou tanto este home? Por retrocer l gorro? Talbeç.
Ls dedos lhargos, tesos, atrapalhados... a maçcar l gorro... cumo se tubira tripas... i, andrento, l pan de ls filhos.
L gorro negro! Ls dedos lhargos!

31 de janeiro de 1955


Telmo Ferraz, O Lodo e as Estrelas
puosto an mirandés por Fracisco Niebro






terça-feira, 23 de novembro de 2010

Zeros Negros...

Son las nuobe.
Capielha de ls Carrascos.
Todo silenço.
L friu assobela-me.
L manto de gilada cunsola-me i lhebanta-me.
La Natureza tembra.
L sol abraça-la.
L fumo de las casas sperta-me.
Ne ls telhados, brancos de carambelo, ampéçan a aparecer manchas scuras - zeros negros.
Ye l fumo.
Beio la corteilha de la Cunceiçon. Paga 60$00 de renda.
Uns dies atrás, bibie alhá un cochino!
Solo ua cama. A la nuite, stende ua manta nas lajas. Deita neilha ls filhos i tapa-los cun l xal.
L suonho de ls Anjos tamien maçca piedras!
Na corteilha, quando l carambelo se derrite, cáien boteiras.
L fumo sal del todo.
Zeros negros!
Sinto, andrento, todo l friu de la nuite.
Dá-me gana de arrebanhar toda la gilada... i, ne l miu punho cerrado, apertar todo l friu de todas las nuites, até la gangrena fazer cair ls mius dedos, nua manhana de sol.

26 de janeiro de 1955.

Telmo Ferraz, O Lodo i as Estrelas
Puosto an mirandés por Fracisco Niebro

segunda-feira, 22 de novembro de 2010

L acampamiento



Barracas cun niadas; blocos de casas cun niadas; casernas cun bandos.
L bárrio aparece-se-me a un grande acampamiento.
Todo drume.
Beio la nuite toda, ne l bárrio todo.
An que casas stá Cristo a reinar? An que barracas? La nubrina ye spessa. Quien bei l Senhor?
Inche-me ua gana grande de abraçar l bárrio todo. De beisar las chagas de l bando todo. Las chagas de las lhargas caminadas.
Nunca, cumo hoije, senti l drama sien fin de l acampamiento de las barraiges. Sinto-me de l bando.
Que todo se zarrede a la nuossa passaige.
Nós tenemos que passar.
Cun todos ls nuossos benairos! Cun todos ls nuossos pecados! Culas nuossas poucas bertudes! Cula nuossa alegrie i tristeza! Cula nuossa belocidade de mundiada!
Deixai passar l acampamiento, nesta nuite de nubrina!
25 de janeiro de 1955.

Telmo Ferraz, O Lodo e as Estrelas
Puosto an mirandés por Fracisco Niebro



domingo, 21 de novembro de 2010

Preguntas (28)



la nuossa grandeza nun ben daqueilho an que acraditamos, mas de la rezon porquei acraditamos: que outra cousa habie de ser ua fé senó l'ouracion de houmildade que siempre reza la rezon?




Barracas de papel



Rodórun ls meses.
La bielha porfetisa morriu-se.
An to las nuites i an todos ls lhume, bielhos i nuobos falában de la «barraige».
Aparecírun mais jeeps, mais máquinas e mais gientes.
- «El aparece por ende cada angeinho!», dezie un.
- «Julguei que nun houbisse tanto artimanho!», tornaba outro.
Un formigueiro de giente ampeçou a ambadir todo.
Todas las puortas de todas las casas i degas se abrírun als homes de la xambra de cuiro.
Ye «la barriaige» ampeçou cun rábia. Ua rábia an brasa, alimentado pula gana anduzida de streformar la fuorça bruta an fuorça biba i ourdenada al bien de l Home.
Ua strada lhigou l’aldé de Picuote al sítio de l staleiro.
Nas arribas de peinhas, adonde solo ls niebros i carrascos son capazes de morder la piedra i quemer la ceçon, ampeçórun a aparecer, quaijeque milagrosamente, casicas pintadas de berde.
Loinge destas, i chenas de miedo, ampeçórun a nacer, antre peinhas, barracas, barracas i barracas.


Telmo Ferraz, O Lodo e as Estrelas
Puosto an mirandés por Fracisco Niebro


* Las partes an eitálico ne l testo, stan an mirandés ne l oureginal.






sábado, 20 de novembro de 2010

Nun queremos acá la barraige

.
[Telmo Ferraz

José Telmo Ferraz ye padre [1951] i nacido an Berçó [25.11.1925], cunceilho de Mogadouro. Fui padre na fraguesie de Zenízio [1951-1953] i apuis nas de Bilachana i Picuote [1953-1956], na altura an que ampeçaba a ser custruída la barraige, passando apuis para Miranda [1956] quando tamien ende ampeçórun a fazer la presa ne l Douro. Apuis bai para Angola [1959], quando ampeça a ser feita la barraige de Cambambe, tornando a Pertual apuis de acabada la obra [Natal de 1962]. Passado pouco tiempo torna a Angola [1963] yá na obra de la Casa de l Gaiato, criando la casa de Malange adonde se manten até 1975. An 1980 ye eileito l percipal repunsable de la Casa de l Gaiato, tornando a Pertual. Cuntina a dá-le l sou trabalho a la mesma obra.
Por bias de la feitura de la barraige, Picuote i las tierras alredror cumbertírun-se na meca de todos ls zardados i çprotegidos an busca de trabalho, sien familha, sien abrigo, sien denheiro, sien roupa, cansados de la lunjura que habien caminado. A todos l padre Telmo recebiu i le dou ajuda, ancentibando-los a fazer la sue barraquita i dando-le ua mano para amanhar trabalho.
An Miranda cuntinou cul mesmo trabalho. Dessa altura ben l sou lhibro de poemas
O Lodo e as Estrelas [1960, eidiçon de outor] adonde amostra las marcas que todo l que se passaba le deixou n’alma. L lhibro ye sacado de l mercado pula cinçura de l regime de Salazar. Sal ua 2ª eidiçon an 1975 i ua 3.ª an 1985, pula Casa de l Gaiato. Nunca deixou de screbir poemas, ne l jornal O Gaiato, siempre cula mesma senseblidade i belheza.
Onte, 19 de Nobembre de 2010, recebi an mie casa un eisemplar de
O Lodo e as Estrelas, cun dedicatória de Telmo Ferraz, de que tengo muita proua i bou a guardar cumo un tesouro.
Eiqui eirei traduzindo l lhibrico i, cun outorizaçon de l outor, talbeç un die haba cundiçones de benir a publicá-lo an forma de lhibro, an mirandés.
Bien háiades, P.e Telmo Ferraz!
Amadeu Ferreira, 20.11.2010]
.
.
.
.
Que die tan scampado! Que azul tan celhestre! Campos malhados de berde. Muntelheiras amarelhadas a fazer cuntraste. Ua quetobie çpenhica-se. Un bando negro de gralhas sbolaixa, al loinge. L paino mirandés alharga-se... Poucas quelores, mas defenhidas. Las fuolhas de ls freznos ´búlhen, cumo brincos. L outonho sega-las. Ródan. Las fuolhas de ls sobreiros i de ls carrascos zafían l tiempo, l sou berde scuro ye siempre. Chían carros. Un gralho passa, als salticos. Un ganado achega-se. Ls més de ls cordeiricos dízen-le al praino que hai paç.
Son uito de la manhana.
Nua rebuolta de la strada, aparece un jeep burmeilho. Fago-le alto. Pido-le ua boleia. Quedo un cachico atrapalhado, al recoincer ls dous homes de xambra de cuiro. L jeep ronca. La strada cuorre al para trás.
- Ides pa l'aldé de Freixenosa?
- Bou, si senhor.
- Nós tamien.
Cheguemos. Salimos. Ls dous quedórun arrodiados de criaturas i mirares.
- «Son ls angenheiros de la barraige!» - dixo un moço nuobo.
Ua bielha cun aires de porfetisa abançou para eilhes i, mirando-los sien zbiar ls uolhos, dixo:
- «Nun queremos la corta... nun queremos acá la barraige.»
L Eismael tirou l gorro. Ampeçou-le a tembrar l queixo.
Ls homes tirórun ls chapéus i quedórun an sentido.
La mulhieres acunchigórun-se.
I todos a la ua, facinados pula bielha, scamórun:
- «Nun queremos la corta! Nun queremos acá la barraige!».
.
* Las partes an eitálico neste testo stan an mirandés ne l oureginal.
Telmo Ferraz, O Lodo i as Estrelas
Traduçon de Fracisco Niebro
.
.

sexta-feira, 19 de novembro de 2010

La mesma cantiga

La sensaçon que tenes
ye que todo
quanto dizes yá l liste
noutros lhibros. Mas
apuis cunsidras: tamien
l sol i ls páixaros
repíten todos ls dies
la mesma cantiga.

Albano Martins, Escrito a Vermelho
Traduçon de Fracisco Niebro




[an pertués:

A mesma canção

A sensação que tens
é de que tudo
quanto dizes já o leste
noutros livros. Mas
depois consideras: também
o sol e os pássaros
repetem todos os dias
a mesma canção.]

Preguntas (27)


se l einfierno ye pa l mais de la giente un fuogo que queima eiternamente, quien mos diç que nun fui ambentado por alguien que apanhou ua queimadela fuorte ou un scaldon?
será algo mais que un trauma, que pirofobie?
se nun ye, antoce porquei nun biu esse ambentor l fuogo criador, regenerador, calcedor?



quarta-feira, 17 de novembro de 2010

Preguntas (26)



porquei hai dies an que até l anfenito queda pequeinho?





domingo, 14 de novembro de 2010

Solo dues bezes

Dua tal maneira solo dues bezes perdi,
I esso fui solo na tierra.
Dues bezes fui pedinte
Delantre la puorta de Dius!

Ls anjos – dues bezes abaixando
Anchírun-me la tulha –
Lhadron! Banqueiro – Pai!
Yá stou probe outra beç!

Emily Dikinson
http://www.americanpoems.com/poets/emilydickinson/10001
puosto an mirandés por Fracisco Niebro



[an anglés:

I never lost as much but twice,
And that was in the sod.
Twice have I stood a beggar
Before the door of God!

Angels -- twice descending
Reimbursed my store --
Burglar! Banker -- Father!
I am poor once more!]


quinta-feira, 11 de novembro de 2010

Carta al mundo



Esta ye la mie carta al Mundo
Que nunca me screbiu –
La simples ambora que la Natureza cunta –
Cun serena Majistade.

La Mensaige ye antregue
A Manos que nun puodo ber –
Por amor deilha – armanos –
Julgai-me dun modo suable.

Emily Dikinson
http://www.americanpoems.com/poets/emilydickinson/10393
puosto an mirandés por Fracisco Niebro



[an anglés:

This is my letter to the World
That never wrote to Me --
The simple News that Nature told --
With tender Majesty

Her Message is committed
To Hands I cannot see --
For love of Her -- Sweet -- countrymen --
Judge tenderly -- of Me]

quarta-feira, 10 de novembro de 2010

Amboras



Las Solas Amboras que sei
Ls boletins de l Die
De l’Eimortalidade

Las Solas bistas que beio -
Manhana i Hoije –
Acauso Eiternidade –

L Solo Único que acho
Ye Dius – la Sola Rue –
L’Eisistença – I inda

Se Outras Ambouras houbir –
Ou mais Admirables Bistas -
You Te l dezirei -.

Emily Dikinson
http://www.americanpoems.com/poets/emilydickinson/10779
puosto an mirandés por Fracisco Niebro




[an anglés:

The Only News I know
Is Bulletins all Day
From Immortality.

The Only Shows I see --
Tomorrow and Today --
Perchance Eternity --

The Only One I meet
Is God -- The Only Street --
Existence -- This traversed

If Other News there be --
Or Admirable Show --
I'll tell it You –]




terça-feira, 9 de novembro de 2010

Bistas

You nunca bi ua Beiga -
You nunca bi l Mar –
Mas sei bien cumo ye ua urç
I cumo las óndias seran.

You nunca falei cun Dius
Nien bejitei l Cielo –
Assi i todo sei tan bien l camino
Cumo se le fazira l Mapa -.]

Emily Dikinson
http://www.americanpoems.com/poets/emilydickinson/11004
puosto an mirandés por Fracisco Niebro




[an anglés:

I never saw a Moor --
I never saw the Sea --
Yet know I how the Heather looks
And what a Billow be.

I never spoke with God
Nor visited in Heaven --
Yet certain am I of the spot
As if the Chart were given --]




segunda-feira, 8 de novembro de 2010

Cielo i einfierno

Mie bida dues bezes s’acabou antes l findamiento
Mas inda me falta ber
Se alhá na Eiternidade
Ua treceira me passa

Tan terrible i zasperada de manginar
Cumo essas dues que passei.
Salir ye todo l que sabemos de l cielo
I de l einfierno bonda l que acá tenemos.

Emily Dikinson
http://www.americanpoems.com/poets/emilydickinson/11684
puosto an mirandés por Fracisco Niebro



[an anglés:
My life closed twice before its close --
It yet remains to see
If Immortality unveil
A third event to me

So huge, so hopeless to conceive
As these that twice befell.
Parting is all we know of heaven,
And all we need of hell.]