sexta-feira, 25 de maio de 2007

Yedras de ls cerrados

Freznos de siete cabeças: un pelado i outro cun pelos (M. Bandarra)



Crécen cumo centinelas, assentes an berde, ls freznos de ls cerrados. De tanta bida que guárdan andrento, ban botando cabeças al modo que crécen para todo alhá le caber: naquel tiempo inda nun habien sido ambentados ls xips, i inda bien. Nun sona bien chamá-le freznos cabeçudos, ou freznos multicabeças tamien ye suspeito. Gusto de le chamar freznos-yedra ou yedras de ls cerrados. De tiempos a tiempos, hai que le cortar l pelo, nun le baia a chochar la miolha a las cabeças. I nácen-le uolhos ne l cortado de l barejon. Torna siempre, l pelo, cula fuorça de ls arrebentos, cumo se la primabera se bolbira pura pítula. Son cumo la serpiente ou yedra de siete cabeças, an que le tórnan siempre a nacer las cabeças al modo que ban sendo cortadas, i las mais malas ténen siempre pelo na cabeça. Solo hai ua defréncia: las yedras de ls cerrados nun fázen mal a naide i fázen bien a todo.
A la buolta de l cerrado, cuorre la parede cumo muralha de castielho i las centinelas siempre spiertas. Seguras i sien grima, cumo nun habien de pacer, assossegadas, las bacas i la yerba crecer cula fuorça de maio? Para quien nun antenda, hai que splicar centinelas i muralhas: ls cerrados son ua jóia adonde la natureza ten sou resfuolgo de anquelíbrio; nun bénen diretamente de l paraíso porque fúrun feitos por pessonas que ls ponírun a dar yerba hai cientos de anhos, inda nun parórun de la dar i puoden cuntinar a dá-la muitos mais cientos de anhos; todo l que eilhi crece son yerbas de malzina, andebles cumo ua ourbalheira: quando la primabera ampeça, inche-se de froles, mais que altar an die de fiesta; ne l culo de maio la yerba subirte cumo un milagre, aplediando por baranhos de gadanha i rebuoltas de forcones.
Cumo cuorpo sien fin, ls cerrados sténden-se por toda la prainada i sues bordas: quando quedáren sien sous freznos, talbeç se muorran i assi se acabe un de ls nuossos mais, mais grandes menumientos, ua marabilha de la nuossa tierra. Ber ls freznos, inda dreitos i gordos, cun sues cabeças sanas, rapadas ou cun pelo, ye seinha cierta de que un mundo inda nun se bai a acabar. Si, un mundo, que l mundo ye feito de muitos mundos. Por esso ye guapo.
Ls freznos de ls cerrados nun bíben sien giente que le corte l barejon, sien bacadas que le cóman l ramon na fin de agosto, quando las selombras s'ampéçan a scapar, sien l tembraduro que ben culas airaçadas i nun passa de grima de un die yá ser rachon i brasa, rabadielha, baldon, talbeç madeiro de lhagar ou solo un sobrado de pisar. Estes freznos speciales fázen parte dun sistema eicológico purfeito, que nun se aguanta sien giente, la giente que l fizo i l manten. Giente que faç parte de la natureza, pus esta será mui defrente sien pessonas. Quando miro un frezno cun sues sietes cabeças rapadas lhougo tengo de preguntar quien l çquilou; se las cabeças yá botórun pelo sinto-lo cumo un zafio al çquilador, que nunca ye capaç de parar aqueilha fuorça, por bien que l çquile.


3 comentários:

faustinoantao disse...

L nome que bou a dar a esta mie pequeinha cumbersa (scrita) ye
menudas (antiendo por menudas, lheinha spartiçada, sobras de lheinha).
Mas cumo se puodie dantender ua crónica dun balor tamanho, formidable, you agora screbir subre eilha i de guiços, cousas sien segneficado?
Ye porque todo esso se lhiga al tiempo dantes, porque agora yá nun se zgálhan freznos (ou ye ralo) i a las mies lhembáncias. Quando leio estes buossos testos ye cumo se ua sineta telincasse a spertar todo al que acá stá adrumecido.
Por todo esso quiero dezir-bos que ye buono, i que buona ye la buossa eideia de amentar i screbir subre estas arbles. Son berdadeiros menumientos, berdadeiros rejistentes (chégan a bibir 300 anhos), essas centinelas.
Merécen esta houmenaige.
Ls sou dunhos sabien l sou balor i l’amportáncia que tenien nas hardanças, lhebantában l balor dun cerrado i amponien-se na paisage.
Ambora you l diga que a mi me dibíden an dous.
Chegaba a amá-los i a çpreziá-los, al mesmo tiempo.
Ls freznos ne l tiempo que la cria yá nun tenie berde que comer, éran zgalhados. (quedando assi cumo ls retratitos) para que la cria quemisse algue mais que ls fenascos de las bordas de ls cerrados, atamando la fame anté que las purmeiras chúbias beníssen i habisse pástio.
Essa mesma lheinha era lhebada pa las ramalhadas a la puorta, deixando ne ls cerrados la rezon de you nun gustar de ls freznos, culpaba-los a eilhes de tener de apanhar las menudas.
Era regla sagrada cun nós, cumo buieiros solo teniemos joldra apuis de apanhar las menudas. Cun rastrico ou a mano, habie que apánha-las i sáca-las de l cerrado, fazien mal a l pástio i mal a la gadanha quando fusse segada la yerba pa l feno.
Mas ls nuossos sabien ua cousa, era cumo dous an un, acupar l tiempo de l buieiro, era tamien ua fuorma de mantené-lo al pie de la cria.
Hoije tengo por eilhes ua stima sien pareilho, nun precísan de regalar-me cun buona selombra para ls agabar. S’oubo algua arble que para mi tubo stória i mito, fui un resno, l de l Naso, subre el oubie decir cousas i cuntas que me quedórun para siempre.
Un die bou a falar de al que se dezie del.
Tamien nun sou capaç d’eimaginar cerrados sien freznos, habien de ser outra cousa qualquiera.
Faustino Antão

AF disse...

Si ye bien berdade, cada cousa puode ser bista por muitos lhados i solo todos juntos ye que mos dan ua eideia deilha mais clara i cumpleta. Ye cumo ua guerra cuntada por bencidos ou por bincedores, ou ua cena cuntada por quien la fizo ou por quien la comiu.
A mi nunca me passarie pula cabeça falar de las menudas de ls freznos, por ua rezon mui simples: nunca tube que las apanhar. I si habie de ser un trabalho bien custoso pa ls garotos cumo bós dezis.
Ye pena que muitos freznos yá nun séian zgalhados, quedando a ambelhecer chenos de patrielhas, de mofos cumo tamien se diç.
Mas, tornando a als menudas. A mi lhembra-se-me de andar a apanhá-las pula rue, para arranjar lheinha para fazer l lhume i assar ua sardina, ou cousa assi. Ye que na mie tierra la lheinha era tan scassa que siempre fui un porblema mui grande, percipalmente pa ls mais probes. Un die destes inda bou a falar de lheinha, que tubo ua amportança mui grande na mie criaçon.
Até alhá, quedo mui curjidoso de l que ides a falar de l Frezno de l Naso, que you nunca coinci. Se tubirdes ou arranjardes un retrato del, tamien l botamos acá. Benga, anton, l Frezno de l Naso.

faustinoantao disse...

Quedo cun muita pena, porque nun tengo nanhun retratico.
Cuido que ls hai, un die inda bamos a ancuontrá-lo.
L que you tengo bien na mie mimória ye l’eimaige del. Bós nun bos lhembrardes, acho stranho porque somos de l mesmo tiempo.
Inda bos digo mais, cumo hai muitos sítios ne l termo de Zenízio que dende se bie bien, quando alhá bou dou por falta del, cumpletaba la paisaige. Porque l frezno de l Naso era taludo, era dua grandura que nun se bien por ende muitos armanos. Amponíesse por riba de todo l que alhá habie, outras arbles, campanairo, capielhas i casa.
Por todo esso, çcunfique dende le benie muita nomeada i anspiraçon de las stórias, que a mi nesse tiempo me parecien berdadeiras. Ye perciso ber que un garoto bei las cousas cumo garoto, quantas bezes acrecidas a dobrar.
Ua deilhas ye que se dezie que pa l arrodear a la cinta éran perciso siete homes de manos dadas a modo de ruodra.
Outra que quando ls de la Speciosa (que me çcúlpen se nun fúrun eilhes) le botórun lhume, las sues tripas (antranhas) stubírun ua sumana a arder, cumo se fusse un bulcon, que pulas nuites se bie a centenas de quilómetros de çtáncia. Quando se chimpou, subre la lhagona fizo ua puonte que porriba del s’atrabessaba.
Que solo la lhagona ye mais bielha que l frezno, puis (cunta la lhienda de la Senhora de l Naso) quando la junta de bacas acarretaba la purmeira carrada de piedra para fazer la purmessa (ganha) de l tiu s’eimendar de borracho, ende parórun i l frezno yá alhá staba. Se la bida dun frezno puode ser 300 anhos, dá para acreditar.
Al cierto quando se muorriu, yá bos stabades studando an Bergáncia, i sodes de mais loinje, mas nós porqui era cumo se fusse nuosso.
Zenízio tenie buona ligaçon al Naso, bonda dezir que l termo de la Speciosa (Zenízio) arrima-se tanto que l fincon de las marras stá namorando cula parede de l sagrado (de l’Eigreija).
Lhenbráncias doutros tiempos.
Hoije sei que la nuossa mimória ye feita de eimaiges.
Faustino Antão